Ο
Παύλος Μελάς γεννήθηκε στη Μασσαλία στις 29 Μαρτίου 1870 και σκοτώθηκε
στη Στάτιστα, χωριό των Κορεστίων που σήμερα φέρει τ’ όνομα του: Μελάς.
Ήταν γιός του Ερμουπολίτη μεγαλέμπορου Μιχαήλ Μελά. Οι Μελάδες είναι
πολύκλαδη ηπειρωτική οικογένεια που μέχρι το 1611 έμενε στο κάστρο των
Ιωαννίνων. Το αρχικό οικογενειακό όνομα τους ήταν Μελανιάς. Μετά
το κίνημα του Διονυσίου Σκυλοσόφου εκδιώχθηκαν από το κάστρο και
εγκαταστάθηκαν στη συνοικία “Σεράι Μαχαλά”. Όταν σκοτώθηκε ο αρματολός
Γιάννης Μελάς, η οικογένεια διώχθηκε από τους Τούρκους και
διασκορπίστηκε σε διάφορα σημεία της Οθωμανικής, Αυστροουγγρικής και
Ρωσικής αυτοκρατορίας....
Ο Παύλος εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων το 1886 και αποφοίτησε με το βαθμό του ανθνπολοχαγού τον πυροβολικού το 1891. Ήταν δραστήριο μέλος της «Εθνικής Εταιρίας», πον οργάνωσε αποστολή ανταρτικών σωμάτων ιπη Μακεδονία (Μπρούφα. Τάκη κ.ά.) και τον ατυχή πόλεμο του 1897. Νυμφεύθηκε τη Ναταλία Στεφάνου Λραγούμη το 1892. Έλαβε μέρος στον πόλεμο του 1897. Η ήττα τον πλήγωσε βαθειά.
Την ίδια εποχή τα γεγονότα στη Μακεδονία προκαλούν την Ελλάδα να πάρει θέση απέναντι στις βιαιοπραγίες Τούρκων και Βούλγαρων, η οποία περιορίζεται σε διαβήματα προς τις άσπονδες φίλες της Μεγάλες Δυνάμεις. Ήθελε ν’ αγωνισθεί και να θυσιασθεί για να αποπλύνει με το αίμα του το όνειδος της ήττας. Γι’ αυτό σνμμετέσχε προθύμως και ενθέρμως στην ομάδα αξιωματικών που συγκροτήθηκε με διαταγή της κυβερνήσεως, που θα μετέβαινε στη Μακεδονία για επιτόπια εξέταση των πραγμάτων, τα οποία έπαιρναν δυσάρεστη τροπή για τους ελληνικούς πληθυσμούς λόγιο της εντεινόμενης δράσεως των Βουλγάρων κομιτατζήδων.
Κάθε μέλος συνοδευόταν κι από έναν εντόπιο αγωνιστή. Τον Π. Μελά συνόδευε ο Φλωρινιώτης Νικόλαος Πύρζας. Οι αξιωματικοί είχαν πάρει ψευδώνυμο και παρίσταναν τους ζωέμπορους {“τσαμπάσηδες”). Ο Π Μελάς πήρε το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας, που σημαίνει μέλας, μελαχροινός. Όντως ο Παύλος ήταν μελαχροινός. Η ομάδα πορεύθηκε προς τη Δ. Μακεδονία, κατέληξε στην περιοχή Κορεστίων (στο Βίτσι) και στην περιοχή Πρεσπών. Στα τέλη Μαρτίου, ο Παύλος ειδοποιήθηκε να επιστρέψει στην Αθήνα γιατί η ταυτότητα του είχε γίνει γνωστή στην Πύλη, μόλις αυτός μπήκε στην Καστοριά. Η Πύλη είχε αρχίσει παραστάσεις, διαμαρτυρίες κ.λπ. Ο Παύλος αναγκάσθηκε να επιστρέψει.
Επέστρεψε αλλά δεν ησύχασε. Ο Μελάς είχε βαθύτατα επηρεασθεί από τις ιδέες του πεθερού του Στέφανου Δραγούμη, που το σπίτι του ήταν κέντρο κάθε φιλομακεδονικής προσπάθειας και του κουνιάδου του Ιωνα Λραγούμη (Ίδα), που από το 1902 είχε διοριστεί πρόξενος στο Μοναστήρι και είχε εξελιχθεί μαζί με τον μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη σε ψυχή και κινητήριο μοχλό κάθε αγωνιστικής ενέργειας. Ο Παύλος είχε πεισθεί πως η Μακεδονία πρέπει να σωθεί από τη βουλγαρική απειλή για να σωθεί η Ελλάς. Ελλάς χωρίς Μακεδονία είναι κράτος χωρίς μέλλον. Επιπλέον η επίσκεψη του στις διάφορες περιοχές της Μακεδονίας τον είχε πείσει ότι το «έδαφος» φυσικό και ανθρωπολογικό ήταν πρόσφορο για διεξαγωγή αντάρτικου αγώνα.
Το 1903, η Βουλγαρική Προπαγάνδα αποφασίζει να παρουσιάσει στην Ευρώπη το δήθεν "Μακεδονικό Ζήτημα". Στόχος η ενσωμάτωση της Μακεδονίας στο Βουλγαρικό Κράτος, όπως λίγα χρόνια πριν έγινε με την Ανατολική Ρωμυλία.
Την άνοιξη του 1903 σχηματίζεται στην Αθήνα μια επιτροπή, η "Μακεδονική Φιλική Εταιρεία" από τον Αργύριο Ζάχο, τον Θεόδωρο Μόδη και τον Θεόδωρο Καπετανόπουλο, που έχει σαν σκοπό να πειστεί η Ελληνική Κυβέρνηση να ενισχύσει την ένοπλη άμυνα των καταδυναστευόμενων από Τούρκους και Βούλγαρους, Ελλήνων στη Μακεδονία.
Στις 20 Ιουλίου 1903 λαμβάνει χώρα η Βουλγαρική Ψευδοεπανάσταση του 'Ιλιντεν, με προεπιλεγμένους στόχους τα ελληνικά βλαχόφωνα χωριά Νεβέσκα - Νυμφαίο και Κρούσοβο, η οποία όμως σβήνει σαν πυροτέχνημα από την άμεση αντίδραση των Τούρκων. Όμως οι Βούλγαροι πετυχαίνουν να γεμίσει η περιοχή με τα ένοπλα βουλγαρικά σώματα, τους Κομιτατζήδες που τρομοκρατούν τους Έλληνες κατοίκους. Την ομάδα απετέλεσαν οι λοχαγοί Αλεξ. Κοντούλης (αρχηγός) και Αναστάσιος Παπούλας και οι ανθυπολοχαγοί Π. Μελάς και Γεώργιος Κολοκοτρώνης.
Στις 22 Μαϊου 1904, στην Αθήνα, ιδρύεται μυστικά το "Μακεδονικό Κομιτάτο" με Ιδρυτή και Πρόεδρο τον Δ. Καλαποθάκη, Διευθυντή της Εφημερίδας "Εμπρός". Ανάμεσα στα πρώτα Μέλη του Μακεδονικού Κομιτάτου και ο Παύλος Μελάς. Ώσπου όμως να πειστεί η Ελληνική Κυβέρνηση να πάρει μέτρα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την υπεράσπιση του Μακεδονικού Ελληνισμού, συγκέντρωσαν μόνοι χρήματα και άρχισαν τον μεγάλο τους αγώνα. Αποφασίζουν να δράσουν άμεσα οργανώνοντας ένοπλα σώματα εθελοντών τα οποία και στέλνουν στη Μακεδονία, μαζί με οπλισμό για τους Μακεδόνες, και την υπεράσπισή τους από τις εναντίον τους ληστρικές και φονικές επιθέσεις Βούλγαρων και Τούρκων.
Τον Ιούλιο του 1904, πήρε ΙΟήμερη άδεια από τη Σχολή Ευελπίδων στην οποία υπηρετούσε και μέσω Λαρίσης, συνοδευόμενος από τον Πύρζα, έφθασε στην Κοζάνη εμφανιζόμενος σαν ζωέμπορος. Ο ακαταπόνητος ερευνητής Γιάννης Αδάμος. ο οποίος βρήκε, μελέτησε και δημοσίευσε τα αρχεία του ελληνικού προξενείου Ελάσσονος, στην τελευταία εργασία του στην Κοζάνη μέσα από τα ανέκδοτα αρχεία του Ελληνικού προξενείου Ελάσσονος 1882-1912». δημοσιεύει έγγραφο του προξένου Λ. Εννυάλη προς το υπουργείο Εξωτερικών (ημερομηνία 31 Ιουλίου 1901). στο οποίο αναφέρεται:
«Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω τω Σ. Ύπουργειω ότι σήμερον την μεσημβρίαν άφίκετο ένταυθα ό κ. Π. Μέλας, προερχόμενος από Κοζάνης καί ταξειδευων ύπο το ψευδώνυμον Ζέζας ως ζωέμπορος. Ό κ. Μέλας συνωδεύετο και ύπο τινις ομογενούς πατριωτου Φλωρίνης. Παραμείναντες ενταύθα αμφότεροι ήτοι 2-3 ώρες μέχρις επιθεωρήσεως των διαβατηρίων απείλθαν του προξενείου κατευθυνόμενοι εις Λάρισαν”.
Στην περιοχή της Κοζάνης αποφασίστηκε ν’ αρχίσει στρατολογία και ο Παύλος επέστρεψε στη Μακεδονία γεμάτος αισιοδοξία. Αυτή τη φορά είναι μαζί του. εκτός από εντοπίους, και μερικοί Κρήτες οπλοφόροι- Έτσι εμφανίζεται ως αρχηγός του ένοπλου μακεδόνικου αγώνα και περνάει στο θρύλο ως – Καπετάν Μίκης Ζέζας. Στις 28 Απριλίου πέρασε από τη Λάρισα και προχώρησε προς τα Κορέστια. Λίγο πριν από τα μέσα Σεπτεμβρίου έφθασε, μετά από περιπετειώδη πορεία, στην περιοχή Καστοριάς. Προχωρεί στην περιοχή Κορεστίων και αρχίζει πολεμική και οργανωτική δράση. Στην περιοχή αυτή δρούσε ο Βούλγαρος κομιτατζής Μητρος Βλάχος, που δεν τολμούσε να συγκρουσθεί με τον Παύλο. Παρακολουθούσε τις κινήσεις του. Έτσι. όταν το τμήμα του Π. Μελά μπήκε στη Στάτιστα για ανάπαυση, ο Μήτρος Βλάχος ειδοποίησε τις τουρκικές αρχές με ειδικό πράκτορα πως τάχα στη Στάτιστα κρυβόταν ο ίδιος. Οι Τούρκοι κύκλωσαν το χωριό αλλά αντί για το Βλάχο βρήκαν τον Παύλο Μελά. Επακολούθησε συμπλοκή. Ο Παύλος λαβώθηκε θανάσιμα. Τα παλληκάρια του. κατά την αρματολίτικη παράδοση, του έκοψαν το κεφάλι και το έθαψαν στην Ωραία Πύλη του ναού της Αγίας Παρασκευής Πισοδερίου. Οι Τούρκοι παρέδωσαν το ακέφαλο σώμα στο μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη. που το έθαψε οτο ναό των Ταξιαρχών Καστοριάς. Το 1950 μεταφέρθηκε εκεί και η κεφαλή του. Στον ίδιο ναό θάφτηκε το 1973 και η σύζυγος του Ναταλία.
Ο Παύλος εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων το 1886 και αποφοίτησε με το βαθμό του ανθνπολοχαγού τον πυροβολικού το 1891. Ήταν δραστήριο μέλος της «Εθνικής Εταιρίας», πον οργάνωσε αποστολή ανταρτικών σωμάτων ιπη Μακεδονία (Μπρούφα. Τάκη κ.ά.) και τον ατυχή πόλεμο του 1897. Νυμφεύθηκε τη Ναταλία Στεφάνου Λραγούμη το 1892. Έλαβε μέρος στον πόλεμο του 1897. Η ήττα τον πλήγωσε βαθειά.
Την ίδια εποχή τα γεγονότα στη Μακεδονία προκαλούν την Ελλάδα να πάρει θέση απέναντι στις βιαιοπραγίες Τούρκων και Βούλγαρων, η οποία περιορίζεται σε διαβήματα προς τις άσπονδες φίλες της Μεγάλες Δυνάμεις. Ήθελε ν’ αγωνισθεί και να θυσιασθεί για να αποπλύνει με το αίμα του το όνειδος της ήττας. Γι’ αυτό σνμμετέσχε προθύμως και ενθέρμως στην ομάδα αξιωματικών που συγκροτήθηκε με διαταγή της κυβερνήσεως, που θα μετέβαινε στη Μακεδονία για επιτόπια εξέταση των πραγμάτων, τα οποία έπαιρναν δυσάρεστη τροπή για τους ελληνικούς πληθυσμούς λόγιο της εντεινόμενης δράσεως των Βουλγάρων κομιτατζήδων.
Κάθε μέλος συνοδευόταν κι από έναν εντόπιο αγωνιστή. Τον Π. Μελά συνόδευε ο Φλωρινιώτης Νικόλαος Πύρζας. Οι αξιωματικοί είχαν πάρει ψευδώνυμο και παρίσταναν τους ζωέμπορους {“τσαμπάσηδες”). Ο Π Μελάς πήρε το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας, που σημαίνει μέλας, μελαχροινός. Όντως ο Παύλος ήταν μελαχροινός. Η ομάδα πορεύθηκε προς τη Δ. Μακεδονία, κατέληξε στην περιοχή Κορεστίων (στο Βίτσι) και στην περιοχή Πρεσπών. Στα τέλη Μαρτίου, ο Παύλος ειδοποιήθηκε να επιστρέψει στην Αθήνα γιατί η ταυτότητα του είχε γίνει γνωστή στην Πύλη, μόλις αυτός μπήκε στην Καστοριά. Η Πύλη είχε αρχίσει παραστάσεις, διαμαρτυρίες κ.λπ. Ο Παύλος αναγκάσθηκε να επιστρέψει.
Επέστρεψε αλλά δεν ησύχασε. Ο Μελάς είχε βαθύτατα επηρεασθεί από τις ιδέες του πεθερού του Στέφανου Δραγούμη, που το σπίτι του ήταν κέντρο κάθε φιλομακεδονικής προσπάθειας και του κουνιάδου του Ιωνα Λραγούμη (Ίδα), που από το 1902 είχε διοριστεί πρόξενος στο Μοναστήρι και είχε εξελιχθεί μαζί με τον μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη σε ψυχή και κινητήριο μοχλό κάθε αγωνιστικής ενέργειας. Ο Παύλος είχε πεισθεί πως η Μακεδονία πρέπει να σωθεί από τη βουλγαρική απειλή για να σωθεί η Ελλάς. Ελλάς χωρίς Μακεδονία είναι κράτος χωρίς μέλλον. Επιπλέον η επίσκεψη του στις διάφορες περιοχές της Μακεδονίας τον είχε πείσει ότι το «έδαφος» φυσικό και ανθρωπολογικό ήταν πρόσφορο για διεξαγωγή αντάρτικου αγώνα.
Το 1903, η Βουλγαρική Προπαγάνδα αποφασίζει να παρουσιάσει στην Ευρώπη το δήθεν "Μακεδονικό Ζήτημα". Στόχος η ενσωμάτωση της Μακεδονίας στο Βουλγαρικό Κράτος, όπως λίγα χρόνια πριν έγινε με την Ανατολική Ρωμυλία.
Την άνοιξη του 1903 σχηματίζεται στην Αθήνα μια επιτροπή, η "Μακεδονική Φιλική Εταιρεία" από τον Αργύριο Ζάχο, τον Θεόδωρο Μόδη και τον Θεόδωρο Καπετανόπουλο, που έχει σαν σκοπό να πειστεί η Ελληνική Κυβέρνηση να ενισχύσει την ένοπλη άμυνα των καταδυναστευόμενων από Τούρκους και Βούλγαρους, Ελλήνων στη Μακεδονία.
Στις 20 Ιουλίου 1903 λαμβάνει χώρα η Βουλγαρική Ψευδοεπανάσταση του 'Ιλιντεν, με προεπιλεγμένους στόχους τα ελληνικά βλαχόφωνα χωριά Νεβέσκα - Νυμφαίο και Κρούσοβο, η οποία όμως σβήνει σαν πυροτέχνημα από την άμεση αντίδραση των Τούρκων. Όμως οι Βούλγαροι πετυχαίνουν να γεμίσει η περιοχή με τα ένοπλα βουλγαρικά σώματα, τους Κομιτατζήδες που τρομοκρατούν τους Έλληνες κατοίκους. Την ομάδα απετέλεσαν οι λοχαγοί Αλεξ. Κοντούλης (αρχηγός) και Αναστάσιος Παπούλας και οι ανθυπολοχαγοί Π. Μελάς και Γεώργιος Κολοκοτρώνης.
Στις 22 Μαϊου 1904, στην Αθήνα, ιδρύεται μυστικά το "Μακεδονικό Κομιτάτο" με Ιδρυτή και Πρόεδρο τον Δ. Καλαποθάκη, Διευθυντή της Εφημερίδας "Εμπρός". Ανάμεσα στα πρώτα Μέλη του Μακεδονικού Κομιτάτου και ο Παύλος Μελάς. Ώσπου όμως να πειστεί η Ελληνική Κυβέρνηση να πάρει μέτρα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την υπεράσπιση του Μακεδονικού Ελληνισμού, συγκέντρωσαν μόνοι χρήματα και άρχισαν τον μεγάλο τους αγώνα. Αποφασίζουν να δράσουν άμεσα οργανώνοντας ένοπλα σώματα εθελοντών τα οποία και στέλνουν στη Μακεδονία, μαζί με οπλισμό για τους Μακεδόνες, και την υπεράσπισή τους από τις εναντίον τους ληστρικές και φονικές επιθέσεις Βούλγαρων και Τούρκων.
Τον Ιούλιο του 1904, πήρε ΙΟήμερη άδεια από τη Σχολή Ευελπίδων στην οποία υπηρετούσε και μέσω Λαρίσης, συνοδευόμενος από τον Πύρζα, έφθασε στην Κοζάνη εμφανιζόμενος σαν ζωέμπορος. Ο ακαταπόνητος ερευνητής Γιάννης Αδάμος. ο οποίος βρήκε, μελέτησε και δημοσίευσε τα αρχεία του ελληνικού προξενείου Ελάσσονος, στην τελευταία εργασία του στην Κοζάνη μέσα από τα ανέκδοτα αρχεία του Ελληνικού προξενείου Ελάσσονος 1882-1912». δημοσιεύει έγγραφο του προξένου Λ. Εννυάλη προς το υπουργείο Εξωτερικών (ημερομηνία 31 Ιουλίου 1901). στο οποίο αναφέρεται:
«Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω τω Σ. Ύπουργειω ότι σήμερον την μεσημβρίαν άφίκετο ένταυθα ό κ. Π. Μέλας, προερχόμενος από Κοζάνης καί ταξειδευων ύπο το ψευδώνυμον Ζέζας ως ζωέμπορος. Ό κ. Μέλας συνωδεύετο και ύπο τινις ομογενούς πατριωτου Φλωρίνης. Παραμείναντες ενταύθα αμφότεροι ήτοι 2-3 ώρες μέχρις επιθεωρήσεως των διαβατηρίων απείλθαν του προξενείου κατευθυνόμενοι εις Λάρισαν”.
Στην περιοχή της Κοζάνης αποφασίστηκε ν’ αρχίσει στρατολογία και ο Παύλος επέστρεψε στη Μακεδονία γεμάτος αισιοδοξία. Αυτή τη φορά είναι μαζί του. εκτός από εντοπίους, και μερικοί Κρήτες οπλοφόροι- Έτσι εμφανίζεται ως αρχηγός του ένοπλου μακεδόνικου αγώνα και περνάει στο θρύλο ως – Καπετάν Μίκης Ζέζας. Στις 28 Απριλίου πέρασε από τη Λάρισα και προχώρησε προς τα Κορέστια. Λίγο πριν από τα μέσα Σεπτεμβρίου έφθασε, μετά από περιπετειώδη πορεία, στην περιοχή Καστοριάς. Προχωρεί στην περιοχή Κορεστίων και αρχίζει πολεμική και οργανωτική δράση. Στην περιοχή αυτή δρούσε ο Βούλγαρος κομιτατζής Μητρος Βλάχος, που δεν τολμούσε να συγκρουσθεί με τον Παύλο. Παρακολουθούσε τις κινήσεις του. Έτσι. όταν το τμήμα του Π. Μελά μπήκε στη Στάτιστα για ανάπαυση, ο Μήτρος Βλάχος ειδοποίησε τις τουρκικές αρχές με ειδικό πράκτορα πως τάχα στη Στάτιστα κρυβόταν ο ίδιος. Οι Τούρκοι κύκλωσαν το χωριό αλλά αντί για το Βλάχο βρήκαν τον Παύλο Μελά. Επακολούθησε συμπλοκή. Ο Παύλος λαβώθηκε θανάσιμα. Τα παλληκάρια του. κατά την αρματολίτικη παράδοση, του έκοψαν το κεφάλι και το έθαψαν στην Ωραία Πύλη του ναού της Αγίας Παρασκευής Πισοδερίου. Οι Τούρκοι παρέδωσαν το ακέφαλο σώμα στο μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη. που το έθαψε οτο ναό των Ταξιαρχών Καστοριάς. Το 1950 μεταφέρθηκε εκεί και η κεφαλή του. Στον ίδιο ναό θάφτηκε το 1973 και η σύζυγος του Ναταλία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου