Σαλλούστιος: "Γιατί είναι θεϊκοί οι μύθοι"

 "Αξίζει να εξετάσουμε, γιατί οι παλαιοί παρέκαμψαν τον λόγο και εχρησιμοποίησαν τους μύθους. Και το πρώτο όφελος που ευρίσκουμε να έχουμε από τους μύθους, είναι το να αναζητούμε και να μην αφήνουμε την διάνοιά μας να είναι αργή. Το ότι οι μύθοι είναι θεικοί, φαίνεται από εκείνους που τους εχρησιμοποίησαν. Οι θεοδίδακτοι από τους ποιητές και οι άριστοι από τους φιλοσόφους και εκείνοι που εθέσπισαν τις Ιεροπραξίες, αλλά και αυτοί οι θεοί  στους χρησμούς εχρησιμοποίησαν τους μύθους...
 Το γιατί είναι θεικοί οι μύθοι θα εξετασθεί φιλοσοφικά.
Επειδή λοιπόν  κάθε όν χαίρεται με ό,τι είναι όμοιό του και αποστρέφεται το ανόμοιο, είναι λογικό και οι αφηγήσεις για τους θεούς να είναι όμοιες με εκείνους, ώστε να γίνουν αντάξιες της ουσίας των θεών και να γίνουν οι θεοί, ευμενείς προς εκείνους που τις αφηγούνται. Όλα αυτά επιτυγχάνονται μόνο δια μέσου των μύθων.
 Οι μύθοι λοιπόν μιμούνται τους ίδιους τους θεούς, ως προς την ρητή και άρρητη πλευρά τους, την αφανή και φανερή φύση τους, το σαφές και το ακατάληπτο τους, όπως και μιμούνται την αγαθότητα των θεών, καθώς όπως ακριβώς κι εκείνοι εχάρισαν σε όλους τα αγαθά που παράγουν οι αισθήσεις, αλλά τα αγαθά που παράγει η νόηση στους έμφρονες μόνο, έτσι και οι μύθοι ανακοινώνουν σε όλους ότι υπάρχουν οι θεοί, αλλά μόνο στους ικανούς να δουν βαθύτερα φανερώνουν το ποιοι ακριβώς είναι αυτοί και ποιες είναι οι δυνάμεις τους.
 Και τις ενέργειες των θεών παρουσιάζουν επίσης οι μύθοι.
Θα μπορούσαμε μάλιστα να ονομάσουμε Μύθο και αυτόν τον ίδιο τον Κόσμο, καθώς μέσα του τα σώματα και τα πράγματα είναι φανερά, ενώ αποκρύπτονται οι ψυχές και οι νόες.
 Επιπροσθέτως, αν θελήσει κάποιος να διδάξει σε όλους τους ανθρώπους την αλήθεια για τους θεούς, θα προκαλέσει από την μία τον καγχασμό των ανόητων λόγω της αδυναμίας τους να την κατανοήσουν και από την άλλη την ραθυμία των συγκροτημένων. Ενώ η συγκάλυψη της αληθείας με τους μύθους, δεν επιτρέπει στους πρώτους να καγχάσουν,τους δε δεύτερους εξαναγκάζει στο να φιλοσοφούν. 
 Αλλά γιατί άραγε οι μύθοι ομιλούν για μοιχείες και κλοπές και δέσμιους πατέρες και άλλα τόσα ατοπήματα;
Μήπως ακόμα και αυτό είναι άξιο του θαυμασμού μας, αφού μέσω των φαινομενικών ατοπημάτων, η ψυχή αντιλαμβάνεται αμέσως ότι οι αφηγήσεις αυτές είναι προκαλήμματα και οδηγείται έτσι στο να κατανοήσει την μυστηριακή φύση του αληθούς;"

Σαλλούστιος "Περί Θεών και Κόσμου" - Εκδ. ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ
(απόδοση στην Νέα Ελληνική: Βλάσης Γ. Ρασσιάς)