Πλάτων: Ο Μύθος των Κοσμικών Περιόδων

XVI. ΞΕΝ.: "Αν λοιπόν οι τρόφιμοι του Κρόνου, καθώς είχαν τόσο πολύ ελεύθερο χρόνο και ικανότητα να συζητούν όχι μόνο με τους ανθρώπους, αλλά και με τα ζώα, χρησιμοποιούσαν όλα αυτά τα πλεονεκτήματα για τη φιλοσοφία συζητώντας και με τα ζώα και μεταξύ τους και μαθαίνοντας από κάθε πλάσμα, αν έχοντας κάποια προσωπική δύναμη αντιλαμβανόταν κάτι περισσότερο από άλλους για εμπλουτισμό της σοφίας, είναι εύκολο να κρίνουμε ότι οι τότε άνθρωποι ήταν απείρως πιο ευτυχισμένοι από τους τωρινούς·..
Αν τρωγοπίνοντας μέχρι κορεσμού συζητούσαν μεταξύ τους και με τα ζώα λέγοντας μύθους σαν κι αυτούς που τώρα λέγονται γι’ αυτά, και σ’ αυτή την περίπτωση, κατά τη γνώμη μου, θα ήταν πολύ εύκολο να κάνουμε καλή κρίση. 
Ωστόσο ας τ’ αφήσουμε αυτά, ώσπου κάποιος μας πληροφορήσει ικανοποιητικά τι ήθελαν οι τότε άνθρωποι από τις επιστήμες και από τη χρήση των λόγων. Πρέπει πάντως να πούμε για ποιο λόγο ξεσηκώσαμε τον μύθο, για να προχωρήσουμε. 
Όταν δηλαδή ολοκληρώθηκε ο χρόνος όλων αυτών κι έπρεπε να γίνει μεταβολή και ήδη όλο το γήινο ανθρώπινο γένος είχε εξαφανιστεί και κάθε ψυχή είχε συμπληρώσει τις γεννήσεις της , πέφτοντας στη γη σε κατάσταση σπέρματος, όσες φορές είχε οριστεί να το κάνει, τότε ο κυβερνήτης του σύμπαντος, σαν να άφησε κάπως τα πηδάλια, αποσύρθηκε στο παρατηρητήριό του και το σύμπαν άρχισε να το περιστρέφει η ειμαρμένη και σύμφυτη επιθυμία του . 
Όλες λοιπόν οι κατά τόπους θεότητες που συνεξουσίαζαν με τον μεγάλο θεό, γνωρίζοντας πια αυτό που γινόταν σταμάτησαν να φροντίζουν για τα διάφορα μέρη του σύμπαντος. 
Και το σύμπαν καθώς γυρνούσε πίσω και γινόταν η σύγκρουση και η αρχή και το τέλος πήραν αντίθετες κατευθύνσεις , αυτός έκανε μέσα του το μεγάλο σεισμό και προκάλεσε ξανά καταστροφή σε κάθε είδους ζώο. 
Μετά από αυτά, αφού πέρασε αρκετός χρόνος, που έδωσε πια τέλος στη σύγχυση και στην ταραχή και στους σεισμούς και επικράτησε γαλήνη, προχωρούσε με τάξη στο συνηθισμένο του δρόμο έχοντας την επιμέλεια και την εξουσία των πλασμάτων που βρίσκονταν μέσα του και του εαυτού του και φέρνοντας, όσο μπορούσε, στο νου του τη διδασκαλία του δημιουργού και πατέρα του. 

Στην αρχή λοιπόν την εφάρμοζε ακριβέστερα, αλλά προς το τέλος χαλαρότερα· αιτία γι’ αυτό ήταν το σωματικό στοιχείο της σύνθεσής του, αυτό που ήταν σύμφυτο στην πρωταρχική φύση του, επειδή χαρακτηριζόταν από μεγάλη αταξία , προτού φθάσει στην τωρινή κοσμική τάξη. 
Διότι τα πήρε όλα καλά από εκείνον που έκανε τη σύνθεση· όμως από την προηγούμενη κατάστασή του, όσα φοβερά και άδικα γίνονται στον ουρανό, αυτά τα πήρε από εκείνη και τα έχει ο ίδιος και τα προκαλεί στα ζώα. 
Όσο λοιπόν έτρεφε τα ζώα μέσα του μαζί με τον κυβερνήτη, προκαλούσε μικρά κακά και μεγάλα καλά· όταν χωρίζεται από εκείνον, κάθε φορά όσο είναι πολύ κοντά στο χωρισμό όλα τα κάνει πολύ καλά, όσο όμως περνά ο καιρός και κυριεύεται από τη λήθη , περισσότερο κυριαρχεί μέσα του η κατάσταση της παλιάς αταξίας · προς το τέλος του χρόνου αυτό φουντώνει· τα καλά είναι μικρά και συγχωνεύει πολλά άσχημα· και κινδυνεύει να καταστραφεί ο ίδιος και όσα βρίσκονται μέσα του.

Γι’ αυτό ακριβώς τότε ο θεός, που είχε βάλει σε τάξη το σύμπαν, επειδή έβλεπε ότι βρίσκονται σε αμήχανη θέση και επειδή φοβόταν μήπως ταλαιπωρημένος από τη σύγχυση διαλυθεί και βυθιστεί στη θάλασσα της ανομοιότητας , που είναι απέραντη, πήρε πάλι τη θέση του στο πηδάλιο, ανέστρεψε όσα νόσησαν και διαλύθηκαν κατά την προηγούμενη περίοδο, κατά την οποία το σύμπαν ήταν αφημένο στον εαυτό του, το έβαλε σε τάξη, το ξανάστησε όρθιο και το έκανε αθάνατο και αγέραστο.

Αυτό λοιπόν είναι το τέλος όλων όσα έχουν λεχθεί· για να δείξουμε τώρα τη φύση του βασιλιά, είναι αρκετό να πιάσουμε την ιστορία από μπροστά. 
Διότι, όταν το σύμπαν στράφηκε πάλι στο δρόμο της τωρινής γένεσης, η ηλικία σταματούσε πάλι να προχωρεί και δημιουργούσε καινούρια δεδομένα, που ήταν αντίθετα με τα προηγούμενα. 
Δηλαδή τα ζώα που εξαιτίας της μικρότητάς τους λίγο έλειψε να εξαφανιστούν άρχισαν να αναπτύσσονται, ενώ τα σώματα που πριν από λίγο είχαν γεννηθεί από τη γη, αφού άσπρισαν τα μαλλιά τους, πέθαιναν και κατέβαιναν στη γη. 
Και όλα τα άλλα άρχισαν να αλλάζουν· άρχισαν να μιμούνται και να ακολουθούν την κατάσταση του σύμπαντος και βέβαια η κύηση, η γέννηση και η ανατροφή μιμούνταν και ακολουθούσαν αναγκαστικά όλα τα άλλα· διότι πια δεν ήταν δυνατό να γεννηθεί μέσα στη γη ένα έμβιο ον και να αποτελείται από ξένα στοιχεία .
Αλλά όπως είχε οριστεί για το σύμπαν να έχει απόλυτη εξουσία στη δική του πορεία, έτσι ακριβώς οριζόταν τα μέρη του, όσο αυτό ήταν δυνατό, να παράγουν, να γεννούν και να τρέφουν μόνα τους με την ίδια διαδικασία."

Πλάτων, Πολιτικός, Ο Μύθος των Κοσμικών Περιόδων.................. 268d-274d

Το παρακάτω σχόλιο είναι από τον κ.Ηλία Βαβούρα, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας - Συγγραφέα.

Μυθολογική παρέκβαση (268 d – 274 d)

Ο «νέος Σωκράτης» έχει ενθουσιασθεί με τα ως εδώ συμπεράσματα, καθώς η ανάλυση έχει διευρύνει τη σκέψη του. Ωστόσο ο έμπειρος «ξένος» δεν είναι ικανοποιημένος με την ανάλυση που έκανε: η αγέλη του πολιτικού δεν είναι όμοια με μια αγέλη ήμερων ζώων. Γι’ αυτό θα προχωρήσει με τον τύπο «παιδιάς», λογικού παιχνιδίσματος, στην αναφορά ενός παμπάλαιου μύθου.

Ο «ξένος» μνημονεύει στον «νέο Σωκράτη» τα μυθολογούμενα για τη διαμάχη των δυο αδελφών Ατρέα και Θυέστη, για τον ήρωα Πέλοπα, που έδωσε το όνομά του στην Πελοπόννησο – τα μυθολογικά αυτά περιστατικά τα παρουσιάζονται στο χώρο των σχολίων του παρόντος βιβλίου. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι ο συνομιλητής του «ξένου» συνδέει τα δυο ονόματα κυρίως με το θέμα της «χρυσής αρνός», του χρυσόμαλλου προβάτου που είχε γεννηθεί μέσα στις αγέλες του Ατρέα. 

Το σύμπαν άλλοτε ο ίδιος ο θεός το οδηγεί στην πορεία του και περιστρέφεται μαζί του, ενώ άλλοτε το αφήνει ελεύθερο, όταν οι περίοδοι έχουν πάρει το μέτρο του δικού του χρόνου. 
Εξάλλου το σύμπαν περιστρέφεται προς την αντίθετη κατεύθυνση μόνο του, επειδή διαθέτει ζωή και είναι προικισμένο με νόηση από εκείνον που εξαρχής το
συναρμολόγησε· η αντίστροφη πορεία του έγινε έμφυτη. 
Πάντως η διατήρηση των πραγμάτων στην ίδια κατάσταση ταιριάζει απ’ όλα τα όντα μόνο σ’ εκείνα που είναι κυρίως θεϊκά· η φύση όμως του σώματος δεν είναι θεϊκή. Επομένως το σύμπαν, που έχει πάρει πάρα πολλά μακάρια χαρακτηριστικά από τον δημιουργό του, αλλά και σώμα, δεν είναι δυνατό να είναι απαλλαγμένο εντελώς από κάθε μεταβολή.  
Ωστόσο, όσο αυτό είναι δυνατό, κινείται σε μια κατεύθυνση και με τον ίδιο τρόπο· έτσι απόκτησε κυκλική κίνηση, επειδή αυτή το οδηγεί με ελάχιστη παρέκκλιση από την κίνησή του. Άλλοτε καθοδηγείται από κάποια εξωτερική θεία αιτία αποκτώντας καινούρια ζωή και έχοντας ανανεωμένη αθανασία και άλλοτε αφημένο ελεύθερο κινείται με δική του κίνηση.
 Έτσι πορεύεται προς τα πίσω για πολλές μυριάδες περιόδους, επειδή είναι το πιο μεγάλο και το πιο ισορροπημένο ον και επειδή περιστρέφεται πάνω στον μικρότερο δυνατό άξονα. 
Τότε συμβαίνουν και οι μεγαλύτερες μεταβολές, επειδή η φύση των έμβιων όντων ουσιαστικά ανέχεται τις μεγάλες, τις πολλές και τις ποικίλες μεταβολές. Πολλά έμβια όντα συνεπώς έχουν πολύ μεγάλες απώλειες και ένα μικρό μέρος ανθρώπωνεπιβιώνει. Πολλές και απροσδόκητες μεταβολές σημειώνονται στην ανθρώπινη ζωή: 
οι γέροντες επιστρέφουν στην κατάσταση του παιδιού, οι πεθαμένοι ξαναπαίρνουν το σχήμα τους μέσα στη γη και ξαναγυρίζουν στη ζωή, καθώς η διαδικασία της γέννησης προχωρεί προς την αντίθετη κατεύθυνση ακολουθώντας την περιστροφή του σύμπαντος. 

Και με άλλες πολλές λεπτομέρειες περιγράφεται η ανθρώπινη ζωή στα χρόνια της βασιλείας του Κρόνου. 
Και τότε ο «ξένος» ζητά από τον «νέο Σωκράτη» να κάνει, αν θέλει, μια σύγκριση με την εποχή του Δία, με την εποχή τους. Ο συνομιλητής του αποφεύγει τη δυσκολία της σύγκρισης και ο «ξένος» αναλαμβάνει να σχολιάσει την περίπτωση, να αναφερθεί σε ανατροπές της προηγούμενης κατάστασης και να ολοκληρώσει το φιλοσοφικό μύθο. Στην εποχή του Κρόνου με την προσωπική φροντίδα του θεού για το σύμπαν η ζωή ήταν παραδεισένια.  
Στην εποχή του Δία τα πράγματα άλλαξαν και οι άνθρωποι δυσκολεύονται· και η προοπτική είναι σαφής: το σύμπαν που τώρα περιστρέφεται με δική του πρωτοβουλία και ξεχνά σταδιακά τη θεϊκή καθοδήγηση θα φτάσει κοντά στην καταστροφή και στον «τῆς ἀνομοιότητος ἄπειρον ὄντα πόντον» (273d), και τότε ο θεός θα το ξαναλυπηθεί και θα ξαναπάρει τον έλεγχο."

Το παραπάνω κείμενο μπορείτε να το δείτε στην εκπομπή της Μυθικής Αναζήτησης Νο 3 :https://www.youtube.com/watch?v=xLhHUemSJzQ