Δεκάδες μνημεία που κρύβονται –κυριολεκτικά– κάτω από τα πόδια μας γίνονται αφορμή για να ανακαλύψουμε, να αγαπήσουμε, μα και να κινητοποιηθούμε για να τα αναδείξουμε στις πόλεις στις οποίες ζούμε.
Τώρα που η αρχαιολογία γίνεται ξανά… μόδα σε μια χώρα που αγαπά να επαναλαμβάνει πως γέννησε τον πολιτισμό, επανέρχονται στο φως της δημοσιότητας ιστορίες για μνημεία που προσπερνάμε καθημερινά, για αρχαιότητες που παραμένουν θαμμένες μέσα στα θεμέλια οικοδομών, σε οικόπεδα και αλάνες στο κέντρο και τις συνοικίες των πόλεων – ιδιαίτερα εκείνων που μοιάζουν να έχουν χτιστεί πάνω σε διαδοχικές στρώσεις Ιστορίας...
Περισσότερα από 30 τέτοια μνημεία έχουν χαρτογραφηθεί μέσα στον πολεοδομικό ιστό της Θεσσαλονίκης, γεγονός που μοιάζει αρκετό για να σκεφτείς με κάποια θλίψη πόσος ακόμη αρχαιολογικός πλούτος έχει συνθλιβεί κάτω από πολυώροφες οικοδομές.
Τον ναό της Αφροδίτης ο αρχαίος θρύλος υποστηρίζει ότι δημιούργησε ο ίδιος ο Αινείας, ο οποίος θεωρούνταν γιος της και είχε σε πρώτη φάση στηθεί σε μια περιοχή λίγο έξω από τη σημερινή Νέα Μηχανιώνα. Την εποχή της ρωμαϊκής κατάκτησης, οι Θεσσαλονικείς, προσπαθώντας να εξευμενίσουν τον Οκτάβιο, μετέφεραν τον ναό που είχε χτιστεί από τον γενάρχη των Ιούλων στην περιοχή των Ιερών, όπου ήταν συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι ναοί αφιερωμένοι σε θεούς και αυτοκράτορες.
Πέρασαν ολόκληροι αιώνες σιωπής ωσότου η ύπαρξη του ναού στη σημερινή πλατεία Αντιγονιδών γίνει γνωστή. Κι αυτό συνέβη όταν το 1936 σκάφτηκε το οικόπεδο στη συμβολή των οδών Κρυστάλλη και Διοικητηρίου για να χτιστεί διώροφη οικοδομή.
Στην ίδια περιοχή, σύμφωνα με μαρτυρίες κάποιων κατοίκων, στα θεμέλια οικοδομής που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τα ερείπια του ναού, έχουν βρεθεί μέλη αγαλμάτων, τα οποία παραχώθηκαν βιαστικά, στη διάρκεια της πυροδοτούμενης από την αντιπαροχή οικοδομικής φρενίτιδας του ’60 και του ’70.
Το 2000 με την ευκαιρία της κατεδάφισης μιας παλιάς διώροφης οικοδομής σε οικόπεδο που βρίσκεται στην πλατεία Αντιγονιδών, πραγματοποιήθηκε ανασκαφή από την αρχαιολόγο Α. Τασιά, η οποία ξανάφερε στο φως την κρυμμένη πλούσια ιστορία της πόλης. Αποκαλύφθηκαν τότε το ανατολικό τμήμα της κρηπίδας του συγκεκριμένου ναού, αγάλματα των ελληνορωμαϊκών χρόνων και πλήθος θραυσμάτων αρχιτεκτονικών μελών.
Ο ναός έχει κίονες που σε ύψος ξεπερνούν τα 7 μέτρα και τα κιονόκρανα που έχουν χρονολογηθεί κατατάσσονται στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. ή στις αρχές του 5ου. Πολλά από τα εντυπωσιακά του τμήματα, όπως η είσοδός του, κοσμούν την πρώτη αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου της Θεσσαλονίκης και συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών, κυρίως όσων έχουν ακούσει για τη μεγάλη τους περιπέτεια. Θεωρείται όμως περίπου βέβαιο ότι υπάρχουν κι άλλα –εξίσου σημαντικά– τμήματα του ναού κάτω ακριβώς από την πλατεία Αντιγονιδών και στο μεγαλύτερο τμήμα του οικοπέδου στο οποίο συζητιόταν κάποτε να χτιστεί ένα πολυώροφο γκαράζ.
Κινητοποίηση για την Αφροδίτη
Το 2009, οι κάτοικοι όχι μόνο της περιοχής αλλά ολόκληρης της Θεσσαλονίκης κινητοποιούνται για να απαλλοτριωθεί το οικόπεδο στο οποίο βρίσκεται θαμμένη η… Αφροδίτη και να προχωρήσει η ανάδειξη του μνημείου. Σχεδόν έναν χρόνο μετά και ενώ έχει ήδη ληφθεί η σχετική απόφαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων, ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου που ώς τότε δεν έχει αποζημιωθεί προσφεύγει στο ΣτΕ διεκδικώντας το δικαίωμα να αξιοποιήσει την περιουσία του.
Ο τότε υπουργός Πολιτισμού, το δραστήριο σωματείο οι Φίλοι του Πρασίνου της Θεσσαλονίκης, ο αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας Γιώργος Καραδέδος από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μπαίνουν μπροστά και κινητοποιούν την κοινή γνώμη της πόλης, τους βουλευτές και φορείς, αλλά και Ελληνες του εξωτερικού που συγκεντρώνουν υπογραφές συμπαράστασης.
Τέσσερα χρόνια μετά και ενώ πλέον η οικοδομή δεν γνωρίζει ακριβώς… πιένες, με αφορμή τον ναό ακριβώς της Αφροδίτης δημιουργείται το σωματείο «Φίλοι Μνημείων Θεσσαλονίκης». Στην πρώτη του εκδήλωση στο Αρχαιολογικό Μουσείο η συμμετοχή του κόσμου ξεπερνά κάθε προσδοκία. «Ευτυχώς πολλά έχουν αλλάξει προς το καλύτερο, παρά την κρίση», θα πει ο πρόεδρός του Γρηγόρης Νικολαΐδης. «Ο Δήμος Θεσσαλονίκης, το υπουργείο Πολιτισμού και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο έχουν πλέον ενώσει τις δυνάμεις τους σε μια προσπάθεια να βρεθούν τα χρήματα –υπολογίζεται πως απαιτούνται περίπου 100.000 ευρώ– και να προχωρήσει η αυτοψία κάτω από την πλατεία Αντιγονιδών, προκειμένου να δούμε ποια τμήματα του ναού βρίσκονται εκεί. Η προστασία του μνημείου είναι επιθυμία όλων και έχει ήδη αποφασιστεί».
Μαθητές σε ρόλο αρχαιολόγου
«Είναι πολλά ακόμη τα μυστικά που έχει να μας αποκαλύψει ο ναός της Αφροδίτης», υποστηρίζει ο αρχιτέκτονας Γιώργος Καραδέδος, ο οποίος από την πρώτη κιόλας στιγμή πρωτοστατεί στις προσπάθειες ανάδειξής του, μιλώντας για τα επόμενα βήματα και το γεγονός ότι ο Δήμος Θεσσαλονίκης και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (η χρηματοδότηση της πρώτης φάσης της ανασκαφής θα γίνει, όπως φαίνεται, από την Επιτροπή Ερευνών του) έχουν συμφωνήσει να προχωρήσουν στην αποτύπωση των ορίων του ναού κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Παράλληλα, αντλώντας έμπνευση από την «Αφροδίτη» και την περιπετειώδη ιστορία της, έχει δημιουργηθεί ένα πρωτότυπο παιδαγωγικό πρόγραμμα που θα «τρέξει» πιλοτικά αυτή τη χρονιά. Οργανώνεται από τις Εφορείες Μνημείων της Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Αρχαιολογικό Μουσείο και το υπουργείο Παιδείας και απευθύνεται σε όλα τα σχολεία της πόλης. Στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος οι μαθητές καλούνται να «υιοθετήσουν» κάποιο από τα πολλά μεγάλα και μικρά μνημεία της πόλης (το Γενί Τζαμί, τη Ροτόντα, τη Βίλα Μπιάνκα, τη Δημοτική Πινακοθήκη, τα Κάστρα κ.ά.) και να συνεισφέρουν –με τη βοήθεια και υπό την καθοδήγηση των αρχαιολόγων– σε όλα όσα το αφορούν: από τον καθαρισμό και τη συντήρησή του μέχρι τη δημιουργία εκθέσεων φωτογραφίας, βίντεο, ζωγραφικής με θέμα το συγκεκριμένο μνημείο!
Της Στελλίνας Μαργαριτίδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου