Τα δέκα άγνωστα αρχαία θέατρα που ήρθαν στο φως πρόσφατα

Συνήθως όταν ακούμε αρχαίο θέατρο στο νου μας έρχεται κάτι περίοπτο και σπουδαίο. Σκεφτόμαστε αυτονόητα τα μεγάλα επικά θέατρα, την Επίδαυρο και τη Δωδώνη. Αυτό είναι ένα μόνο μέρος της εικόνας. Στη χώρα μας υπάρχουν 125 αρχαία θέατρα, τα οποία δε θα γνωρίζαμε και ίσως δε θα είχαν έρθει ποτέ στο φως αν το Διάζωμα, και η επιμονή του Σταύρου Μπένου δεν τα είχαν φέρει στην επιφάνεια και δεν τα διέσωζαν....
Το Διάζωμα από το 2008 που ιδρύθηκε και μετά από δέκα ολόκληρα χρόνια εργασίας που προηγήθηκαν κατάρτισε το πρώτο «κτηματολόγιο» των θεάτρων, ένα «θεατρολόγιο» το οποίο μπορείτε να δείτε στο Πανόραμα των θεάτρων στο site του Διαζώματος και να πάρετε κάθε σχετική πληροφορία, για την κατάσταση και την φάση αποκατάστασης στην οποία βρίσκεται. Με τον Σταύρο Μπένο συναντηθήκαμε για να μας μιλήσει για την αξία αυτών των «Μικρών Κοχυλιών» όπως τα αποκαλεί που πολλά από αυτά σαν από θαύμα, φανερώνονται σε μια απομακρυσμένη, ίσως «ασυνάρτητη» επαρχία και περιοχή. 

«Αυτά τα δέκα θέατρα δεν τα ξέραμε», λέει ο Σταύρος Μπένος, «γιατί πολλά από αυτά δε ήταν στο φως. Αποστολή του Διαζώματος δεν είναι ο κόσμος των γνωστών μνημείων, αλλά των άγνωστων. Που πρέπει να γίνει γνωστός. Γιατί στα μνημεία δεν υπάρχουν αξιολογήσεις. Δεν υπάρχουν περίοπτα θέατρα, είναι όλα σημαντικά. Στο Διάζωμα λοιπόν  θέλουμε να έχουμε μια δουλειά ολιστική στο κομμάτι  της κληρονομιάς μας που είναι αθέατο> Θέλουμε να το βγάλουμε στο φως και είναι συγκλονιστική η συμμετοχή όλων των δυνάμεων που συμμετέχουν στο Διάζωμα.

Το δικό μου δόγμα είναι ότι πας από την μεγάλη εικόνα στη μικρή. Έτσι, πρώτα φτιάξαμε το πανόραμα, καταγράψαμε τα θέατρα και μετά αρχίσαμε να ασχολούμαστε με το καθένα ξεχωριστά. Αυτά τα δέκα θέατρα τα διαλέξαμε γιατί έχουν όλα την ταυτότητα του σχετικού ίσως και του τελείως άγνωστου. Είναι και μια γεωγραφική κατανομή γιατί βρίσκονται σε όλη τη χώρα. Ξεκινάμε από την Κρήτη και φτάνουμε στη Θράκη».

Αρχαίο θέατρο Γιτάνων

Αρχαίο Θέατρο Γιτάνων

Το αρχαίο θέατρο των Γιτάνων βρίσκεται στη Γιτάνη του Δήμου Φιλιατών, στον νομό Θεσπρωτίας. Κτίστηκε στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ., εποχή αυξημένης οικοδομικής δραστηριότητας στην Ήπειρο, ιδιαίτερα επί της βασιλείας του Πύρρου, και περίοδο άνθισης της Γιτάνης. Καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π. Χ.

Το θέατρο είναι κτισμένο στο κατώτερο επίπεδο του οικισμού, έξω από τα τείχη, και προστατεύεται από προτείχισμα. Επιπλέον φυσική προστασία προσφέρει ο ποταμός Καλαμάς προς τον οποίο είναι προσανατολισμένο. Φαίνεται ότι το θέατρο κτίστηκε εξαρχής λίθινο και ως υλικό κατασκευής χρησιμοποιήθηκε κυρίως ο λευκός ασβεστόλιθος. Η ορχήστρα σχηματίζει πλήρη κύκλο. Η σκηνή είναι ένα ορθογώνιο λίθινο κτίσμα. Στο εσωτερικό της αποκαλύφθηκε πεσσοστοιχία, αποτελούμενη από επτά ορθογώνιους πεσσούς, η οποία θα στήριζε την οροφή του σκηνικού οικοδομήματος. Στο κέντρο της σκηνής υπάρχει ένα θυραίο άνοιγμα, από το οποίο θα έμπαιναν οι ηθοποιοί. Στην πρόσοψη της σκηνής διαμορφώνεται προσκήνιο του οποίου ο στυλοβάτης σώζεται. Στις δύο πλευρές της σκηνής υπήρχαν τετράγωνα παρασκήνια.

Αρχαίο θέατρο Καλυδώνας 

Αρχαίο Θέατρο Καλυδώνας

Το αρχαίο θέατρο της Καλυδώνας βρίσκεται κοντά στο Ευηνοχώρι του Δήμου Μεσολογγίου. Το μνημείο ήλθε στο φως κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής της Εθνικής Οδού Αντιρρίου-Ιωαννίνων στην ανατολική κλιτύ του λόφου του Λαφρίου ή Λαφριαίου, όπου βρίσκεται το ιερό της Αρτέμιδος Λαφρίας και του Απόλλωνος Λαφρίου. Η πρωιμότερη χρήση του χώρου ήταν ίσως για κάποια μυστηριώδη λατρεία. Αυτό εξηγεί και την τετράγωνη κάτοψη της ορχήστρας. Όταν αργότερα κρίθηκε απαραίτητη η κατασκευή θεάτρου, τότε επεκτάθηκαν οι σειρές των εδωλίων.

Αρχαίο θέατρο Κασσώπης

Αρχαίο θέατρο Κασσώπης

Σε χώρο κάτω από τη βορειοδυτική ακρόπολη της Κασσώπης, με απρόσκοπτη θέα στη χερσόνησο της Πρέβεζας, τον Αμβρακικό κόλπο, το Ιόνιο πέλαγος, τη Λευκάδα και τα ακαρνανικά όρη, κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. το μεγάλο Θέατρο της πόλης.

Το κοίλο, που χωρίζεται από ενδιάμεσο διάζωμα σε δύο τμήματα με είκοσι τέσσερις σειρές λίθινων εδωλίων κάτω και δώδεκα σειρές επάνω αντίστοιχα. Έντεκα κλίμακες διαιρούσαν το κοίλο σε δέκα κερκίδες, με τις δύο ακρινές να έχουν το μισό πλάτος από τις υπόλοιπες. Η σκηνή είναι ορθογώνια και πλαισιώνεται από δύο παρασκήνια, που προεξείχαν εκατέρωθεν προς την ορχήστρα, μεταξύ των οποίων αναπτύσσεται το προσκήνιο με έξι κίονες στην πρόσοψή του. Η χωρητικότητα του Θεάτρου υπολογίζεται σε 5.000 - 6.000 θεατές.

Ρωμαϊκό θέατρο Γόρτυνας

Αρχαίο Θέατρο Γόρτυνας

Το ρωμαϊκό θέατρο της Γόρτυνας είχε λαξευτεί στη ΝΑ πλαγιά του λόφου της Ακρόπολης. Τα δύο άκρα του κοίλου στηρίζονταν από θολωτές κατασκευές. Εντός του εξωτερικού τοίχου και πάνω από την ανώτερη κερκίδα υπήρχε κυκλικός διάδρομος με κιονοστοιχία και ένας πλατύτερος διάδρομος που χώριζε το ανώτερο διάζωμα από το κατώτερο. Οι πληροφορίες μας σχετικά με το σκηνικό οικοδόμημα, το οποίο πιθανότατα καταστράφηκε κατά τον 19ο αιώνα, προέρχονται από τις περιγραφές του Onorio Belli. Το Μεγάλο Θέατρο της Γόρτυνας ανασκάπτεται εκ νέου από το 2008. Οι ανασκαφικές εργασίες δίδουν νέα πολύτιμα στοιχεία για την τεκμηρίωση του θεάτρου, κυρίως για τη μορφή του κοίλου και του σκηνικού οικοδομήματος. Το κοίλο χωρίζεται μέσω διαδρόμων σε τρία τμήματα. Το κάτω διάζωμα σώζεται σε αρκετά καλή μορφή, όπως και ο περιμετρικός διάδρομος (διάζωμα) μεταξύ του κάτω και του μεσαίου τμήματος του κοίλου. Σώζεται πολύ καλά, επίσης, και ο τοίχος που στήριζε το διάδρομο και ο αγωγός απορροής των ομβρίων υδάτων.

Αρχαίο θέατρο Καρθαίας Κέας

Αρχαίο Θέατρο Καρθαίας Κέας

Το αρχαίο θέατρο της Καρθαίας στην Κέα εντοπίζεται στα ριζά της νότιας κλιτύος της Άσπρης Βίγλας, στην κοιλάδα του Βαθυποτάμου. Είναι κατασκευασμένο στις υπώρειες της ακρόπολης της αρχαίας πόλης σε φυσικό κοίλο του λόφου και χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο. Πρόκειται για ένα μικρό θέατρο (χωρητικότητας 2.000 θεατών) απλής κατασκευής, ενταγμένο στη μορφολογία της περιοχής. Πιθανότατα εμφάνιζε την τριμερή χαρακτηριστική  διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων: κοίλο, ορχήστρα, σκηνικό οικοδόμημα. Η θέση του είναι γνωστή ήδη από το 1812. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει περιορισμένες ανασκαφικές τομές, το 1965, την περίοδο 1987-1991, οι οποίες έχουν φέρει στο φως τμήμα δύο κερκίδων και δύο κλιμάκων από το κοίλο του.

Αρχαίο θέατρο Φθιωτίδων Θηβών

Αρχαίο θέατρο Μικροθηβών

Το αρχαίο θέατρο των Φθιωτίδων Θηβών βρίσκεται ανατολικά του σημερινού χωριού Μικροθήβες του δήμου Νέας Αγχιάλου. Το μνημείο διαθέτει την τριμερή χαρακτηριστική διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων (κοίλο, ορχήστρα και σκηνικό οικοδόμημα) και έχει υποστεί εκτεταμένη ανακατασκευή στα Ρωμαϊκά χρόνια. Με μέγιστη χωρητικότητα 3.000 θεατών, το θέατρο φιλοξενούσε παραστάσεις αρχαίου δράματος, μουσικούς αγώνες και κατά τη Ρωμαϊκή Εποχή θηριομαχίες και αγώνες μονομάχων. Το μνημείο εντοπίστηκε το 1992  στα πλαίσια ενός έργου του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας. 

Αρχαίο θέατρο Μαρώνειας

Αρχαίο Θέατρο Μαρώνειας

Το αρχαίο θέατρο της Μαρώνειας βρίσκεται στα νότια του ομώνυμου χωριού, στην τοποθεσία «Καμπάνα» του νομού Ροδόπης. Βρίσκεται μέσα στον οχυρωματικό περίβολο της αρχαίας Μαρώνειας και έχει τρεις οικοδομικές φάσεις. Το θέατρο κτίστηκε στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο. Στην πρώτη ρωμαϊκή φάση οικοδομήθηκε η σκηνή και το προσκήνιο και καλύφθηκαν οι αποχετευτικοί αγωγοί. Στην τελευταία υστερορωμαϊκή φάση, η ορχήστρα μετατράπηκε σε αρένα. Η χωρητικότητά του έφθανε τους 1200 – 1300 θεατές. Ένα από τα χαρακτηριστικά  αυτού του μνημείου είναι το εξαιρετικό δίκτυο αποχέτευσης. 

Αρχαίο θέατρο Μίεζας 

Αρχαίο Θέατρο Μίεζας

Είναι μια θεατρική κατασκευή με ανάμικτα στοιχεία ελληνικού και ρωμαϊκού θεάτρου, αποτελούμενη από χωμάτινη ορχήστρα (κονίστρα), κοίλο, διαμορφωμένο στην πλαγιά λόφου με βαθμίδες καθισμάτων από πωρόλιθο και λίθινο κτίριο σκηνής. Το θέατρο ανήκει στη ρωμαϊκή περίοδο, όμως η επικράτηση ελληνιστικών στοιχείων αποτελεί ένδειξη πρωιμότητας και το τοποθετεί σε μια εποχή που δεν έχει οριστικοποιηθεί  ακόμη ο τύπος του ρωμαϊκού θεάτρου.

Αρχαίο θέατρο Πλατιάνας

Αρχαίο Θεατρο Πλατιάνας

Το αρχαίο θέατρο της Πλατιάνας είναι χτισμένο στην ανατολική απόληξη του όρους Λαπίθα, στα νότια της ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Κρεστένων - Ανδρίτσαινας του  Νομού Ηλείας. Το μνημείο χρονολογείται σε δύο φάσεις: το κοίλο του στον 4ο αι. π.Χ., ενώ το σκηνικό οικοδόμημα στο 245 π.Χ. Το θέατρο παρουσιάζει την τριμερή χαρακτηριστική διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων: κοίλο, ορχήστρα και σκηνικό οικοδόμημα και έχει σήμερα τη μορφή μεγάλου ερειπιώνα. Αποτελεί το δεύτερο σωζόμενο μνημείο της συγκεκριμένης κατηγορίας στο Νομό Ηλείας, μετά από το θέατρο της αρχαίας Ήλιδας. 

Αρχαίο θέατρο Καβιρείου Θήβας

Αρχαίο Θέατρο Καβιρείου Θήβας

Το θέατρο είναι κτισμένο στην πλαγιά ενός χαμηλού φυσικού υψώματος στο ιερό των Καβίρων. Το θέατρο και το ιερό ήταν στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους και το τελευταίο εξυπηρετούσε την παρακολούθηση των «δρωμένων» που σχετίζονταν με τη μύηση των πιστών. Η αρχαιότερη χρονολογείται στο 200-150 π.Χ. Η δεύτερη, στην οποία ανήκουν τα διατηρούμενα σήμερα εδώλια, είναι ρωμαϊκή (50- 100 π.Χ.). Από τις δώδεκα σειρές εδωλίων που είχε το θέατρο κατά την εποχή της κατασκευής του, σήμερα διατηρούνται μόλις έξι, διατεταγμένες σε έντεκα κερκίδες. Επειδή από τη σκηνή δε βρέθηκε κανένα ίχνος, θεωρείται πιθανό ότι ως σκηνικό οικοδόμημα χρησιμοποιούσαν την πρόσοψη της δυτικής πτέρυγας του ναού. Μεταξύ του κοίλου και του ναού βρισκόταν η κυκλική ορχήστρα, με διάμετρο 26 μ. Στο κέντρο της ορχήστρας υπήρχε βωμός.

πηγή: Τhetoc