"Στη δική σας χώρα γεννήθηκε το πιο όμορφο κι ευγενικό ανθρώπινο γένος.."

 

 ΚΡ. Τότε, Σωκράτη, άκου μια πολύ παράδοξη παρά­δοση αλλά βέβαια απόλυτα αληθινή, όπως τη διηγήθηκε κάποτε ο Σόλωνας, ο σοφότερος απ' τους εφτά" σοφούς. Ο Σόλωνας ήταν συγγενής και πολύ στενός φίλος του προ­πάππου μου Δρωπίδη, όπως λέει ο ίδιος σε πολλά ποιή­ματα του. Στον παππού μου τον Κριτία είπε, όπως με τη...
σειρά του ο γέροντας έλεγε σε μας, ότι παλαιά κατορθώ­ματα αυτής της πόλης, σημαντικά και αξιοθαύμαστα, έ­χουν ξεχαστεί, επειδή πέρασε πάρα πολύς καιρός και πέ­θαναν οι άνθρωποι. Απ' όλα σημαντικότερο ήταν ένα που, αφού το θυμηθούμε,
πρέπει σε σένα να το προσφέρουμε σαν ανταπόδοση και συνάμα προς τη θεά στην πανήγυρη δίκαια κι αληθινά, σαν ακριβώς να της ψέλναμε εγκώμιο.
ΣΩ. Σωστά μιλάς. Αλλά ποιο είναι αυτό το κατόρθωμα που διηγήθηκε ο Κριτίας, όπως το άκουσε από τον Σόλω­να, όχι σαν απλή παράδοση αλλά σαν πραγματικό γεγονός,
που το έκανε η πόλη αυτή πριν από πολύ καιρό;
ΚΡ. Θα σας πω παλιά ιστορία που την άκουσα όχι από νέο άνθρωπο, αφού τότε ο Κριτίας, όπως είπε, ήταν σχεδόν ενενήντα χρόνων, ενώ εγώ ήμουν δέκα. Έτυχε να έχουμε τότε την Κουρεώτιδα ημέρα των Απατουρίων. Έγινε και τότε αυτό που κάθε φορά συνηθίζεται με τα παιδιά στη γιορτή, και βέβαια οι πατέρες μας όρισαν βραβεία για τις απαγγελίες. Απαγγέλθηκαν ποιήματα διαφόρων ποιητών, αλλά τα πιο πολλά παιδιά είπαμε ποιήματα του Σόλωνα, επειδή ήταν καινούρια εκείνη την εποχή.
Ένας από τη φυλή μας, είτε επειδή το πίστευε είτε επειδή ήθελε να ευχαριστήσει τον Κριτία, είπε ότι κατά τη γνώμη του ο Σόλωνας ήταν ο πιο σοφός και στα υπόλοιπα ζητήματα, αλλά και ο ελευθεριότερος απ' όλους τους ποιητές. Ο γέρος —πολύ ζωντανά το θυμάμαι— ένιωσε μεγάλη χαρά και είπε χαμογελώντας: -«Στ αλήθεια, Αμύνανδρε, αν δεν είχε επιδοθεί στην ποίηση ως πάρεργο αλλά την καλλιερ­γούσε όπως οι άλλοι, κι αν είχε τελειοποιήσει την παρά­δοση που μετέφερε εδώ από την Αίγυπτο, αντί να την παραμελήσει εξαιτίας των εμφυλίων σπαραγμών και των άλλων δεινών που βρήκε εδώ όταν επέστρεψε, τότε κατά τη γνώμη μου βέβαια, ούτε ο Ησίοδος ούτε ο Όμηρος ούτε κανένας άλλος ποιητής θα γινόταν ποτέ ανώτερος του». -«Και ποια είναι», ρώτησε εκείνος, «αυτή η παράδοση, Κριτία;» «Ήταν σχετικά με ένα πολύ μεγάλο και δίκαια το πιο ονομαστό απ' όλα κατόρθωμα», απάντησε εκείνος, «που έχει κάνει αυτή η πολιτεία, αλλά από τον πολύ χρόνο που πέρασε και τον θάνατο εκείνων που το πραγματοποί­ησαν δεν διατηρήθηκε στη μνήμη μας μέχρι σήμερα».
-«Πες μας από την αρχή», είπε αυτός, «τι και πώς έγινε και από ποιους έχοντας το ακούσει ο Σόλωνας το έλεγε ως αληθινό».
«Υπάρχει στην Αίγυπτο», είπε αυτός, «στο Δέλτα, εκεί που χωρίζεται στην κορυφή του το ρεύμα του Νείλου, μια περιοχή που λέγεται Σαϊτική. Μεγαλύτερη πολιτεία αυτής της περιοχής είναι η Σάις, από την οποία καταγόταν ο βασιλιάς Αμασις. Σύμφωνα με κείνους, ιδρυτής της πόλης ήταν μια θεά που στα Αιγυπτιακά ονομάζεται Νήιθ, και, όπως λένε οι ίδιοι, Αθηνά στα Ελληνικά. Οι κάτοικοι της αγαπούν πολύ τους Αθηναίους και ισχυρίζονται ότι, κατά κάποιο τρόπο, είναι συγγενείς τους. Όταν λοιπόν πήγε εκεί ο Σόλωνας, τον τίμησαν, είπε, εξαιρετικά. Όταν ζήτησε πληροφορίες για την αρχαία ιστορία τους από τους ιερείς, που κατ' εξοχήν γνώριζαν αυτά τα πράγματα, διαπίστωσε πως ούτε ο ίδιος ούτε κανένας άλλος Έλληνας, όπως λέ­γεται, γνώριζε τίποτα σχετικά μ' αυτά. Κι όταν σε κάποια περίπτωση θέλησε να τους παρασύρει σε συζήτηση σχετικά με την αρχαία ιστορία, τους μίλησε για τις παλιές Αθη­ναϊκές παραδόσεις, για τον Φορωνέα που θεωρείται ο πρώ­τος άνθρωπος, για τη Νιόβη, για τον Δευκαλίωνα επίσης και την Πύρρα, για τον τρόπο που σώθηκαν από τον κατακλυσμό και για τη γενεαλογία των απογόνων τους, και προσπάθησε να υπολογίσει το χρονικό διάστημα που πέρασε από τότε μετρώντας τα χρόνια.

Τότε ένας πολύ ηλικιωμένος ιερέας του είπε: "Σόλωνα, Σόλωνα, εσείς οι
Έλληνες είστε αιωνίως παιδιά Δεν υπάρχει γέρος Έλλη­νας". Ακούγοντας αυτό λοιπόν ρώτησε: "Πώς; Τι εννοείς με αυτά που είπες;" "Είστε όλοι νέοι στην ψυχή", είπε, "γιατί δεν έχετε μέσα σας παλαιές αντιλήψεις από αρχαία παράδοση ούτε και καμιά διδασκαλία που να πάλιωσε με το πέρασμα του χρόνου. Η αιτία όλων αυτών είναι η εξής:
Συνέβησαν και θα συμβούν πολλές και διάφορες καταστρο­φές στο ανθρώπινο γένος. Οι σημαντικότερες προήλθαν από φωτιές και πλημμύρες, ενώ οι μικρότερες από αμέτρη­τες άλλες αιτίες. Η παράδοση σας ότι κάποτε ο Φαέθων, ο γιος του Ήλιου, αφού έζεψε το άρμα του πατέρα του, επειδή δεν κατάφερε να το οδηγήσει στη διαδρομή του πατέρα του, κατ έκαψε οτιδήποτε βρισκόταν πάνω στη γη και τελικά σκοτώθηκε από κεραυνό, αναφέρεται σαν απλός μύθος.
Η πραγματικότητα όμως είναι η μεταβολή της κίνησης των ουράνιων σωμάτων γύρω από τη γη και η καταστροφή όλων όσων βρίσκονται στην επιφάνεια της από τεράστιες φωτιές ανάμεσα σε μεγάλα χρονικά διαστή­ματα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, όλοι όσοι κατοικούν στα βουνά ή σε τόπους ψηλούς και άνυδρους παθαίνουν μεγα­λύτερες καταστροφές από εκείνους που ζουν κοντά σε ποτάμια ή στη θάλασσα.
Σε μας ο Νείλος, που είναι και σε άλλες περιπτώσεις ο σωτήρας μας, ξεχειλίζει και μας σώζει από αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Όταν πάλι, από την άλλη μεριά, οι θεοί καθαρίζουν τη γη πλημμυρίζοντας τη με νερά, γλιτώνουν οι βοσκοί και οι βουκόλοι που βρίσκονται στα βουνά, ενώ εκείνοι που ζουν στις πόλεις σας παρασύρονται στη θάλασσα.
Σ' αυτήν εδώ όμως τη χώρα ούτε τότε ούτε άλλη φορά πέφτει από πάνω το νερό στο έδαφος αντίθετα ξεπετιέται με φυσικό τρόπο από τη γη. Γι' αυτούς λοιπόν τους λόγους οι τοπικές παραδόσεις θεωρούνται ότι είναι πολύ παλιές. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι σε κάθε τόπο που η ζέστη ή το κρύο δεν είναι υπερβολικά, υπάρχει πάντα το ανθρώπινο γένος, άλλοτε πιο πολυάριθμο και άλλοτε πιο ολιγάριθμο. 
Όσα έχουν γίνει μεγάλα ή όμορφα ή με κάποιο τρόπο αξιοθαύμαστα στη δική σας ή στη δική μας χώρα ή και οπουδήποτε αλλού, που εξ ακοής τα γνωρίζουμε, όλα αυτά είναι κατα­χωρημένα και διατηρημένα στους ναούς μας από τα παλιά χρόνια.

 Στη χώρα σας όμως, αλλά και σε αρκετές άλλες, έρχεται κάθε τόσο το ρεύμα του ουρανού σαν φοβερή αρ­ρώστια και καταστρέφει όλα όσα έχουν αναπτυχθεί με τα γράμματα και όλα όσα χρειάζονται οι πόλεις, αφήνοντας ζωντανούς μόνο τους αγράμματους και τους ακαλλιέργη­τους από σας, ώστε γίνεστε σαν νέοι από την αρχή, χωρίς να γνωρίζετε τίποτα από εκείνα που έγιναν τον παλιό καιρό τόσο στη δική μας χώρα όσο και στη δική σας.
Αυτά λοιπόν που ανέφερες μόλις τώρα, Σόλωνα, για τις παρα­δόσεις σας σχετικά με τις γενεαλογίες έχουν πολύ μικρή διαφορά από τα παιδικά παραμύθια. Εσείς θυμάστε μόνο έναν κατακλυσμό, αν και προηγουμένως έγιναν πολλοί. Δεν ξέρετε, επίσης, ότι στη δική σας χώρα γεννήθηκε το πιο όμορφο κι ευγενικό ανθρώπινο γένος, από το οποίο κατά­γεσαι κι εσύ και όλοι οι συμπολίτες σου, επειδή βέβαια διασώθηκε λίγο σπέρμα.
Αυτό όμως το αγνοείτε, γιατί επί πολλές γενιές οι επιζήσαντες πέθαναν χωρίς να γνωρίζουν να γράφουν. Κάποτε, Σόλωνα, πριν γίνει ο μεγάλος κατα­κλυσμός, αυτή που σήμερα είναι η πολιτεία των Αθηναίων ήταν πολύ γενναία στον πόλεμο και εξαιρετικά ευνοούμε­νη από κάθε άποψη. Λέγεται μάλιστα ότι εκεί έγιναν τα πιο σημαντικά έργα και τα καλύτερα πολιτεύματα απ' όσα τώρα έχουμε ακούσει πως υπήρξαν στον κόσμο". Όταν τα άκουσε αυτά ο Σόλωνας, απόρησε, όπως μου είπε, και γεμάτος ενδιαφέρον ζήτησε από τους ιερείς να του διηγη­θούν με όλες τις λεπτομέρειες τα γεγονότα σχετικά με τους αρχαίους συμπολίτες του.
Ο ιερέας λοιπόν του είπε:
"Δεν θα σου το αρνηθώ, Σόλωνα. Θα σου τα πω όλα, τόσο για χάρη σου όσο και για χάρη της πολιτείας σου, αλλά κυρίως για χάρη της θεάς που προστάτευσε, ανέθρεψε κι εκπαί­δευσε και τον δικό σας και μετά τον δικό μας τόπο, αρχί­ζοντας από σας χίλια χρόνια πιο πριν", όταν πήρε το σπέρμα για χάρη σας από τη Γη και τον Ήφαιστο. Η διάρκεια του πολιτισμού μας, όπως λένε τα ιερά μας βι­βλία, είναι οκτώ χιλιάδες χρόνια. Θα σου μιλήσω λοιπόν με συντομία για τους νόμους και τα υπέροχα έργα των συμπο­λιτών σου, που έζησαν πριν από εννέα χιλιάδες χρόνια. Αργότερα, όταν θα βρούμε περισσότερο χρόνο, θα τα συ­ζητήσουμε με λεπτομέρειες, έχοντας στα χέρια μας και τα γραμμένα. Για να πάρεις μια ιδέα των νόμων τους, πρέπει να τους συγκρίνεις με τους νόμους που έχουμε εδώ, γιατί έτσι θα δεις ότι στη χώρα μας έχουμε πολλά παραδείγματα απ' όσα ίσχυαν τότε εκεί.

Θα δεις, πρώτα πρώτα, πως η τάξη των ιερέων είναι εντελώς χωριστή από τις υπόλοιπες" το ίδιο συμβαίνει και με την τάξη των τεχνιτών, που εργάζεται απομονωμένη και δεν έχει σχέση με τις άλλες τάξεις" ακολουθούν οι τάξεις των βοσκών, των κυνηγών και των γεωργών, που καθεμιά είναι τελείως ανεξάρτητη από τις υπόλοιπες. Ακόμα, η τάξη των πολεμιστών εδώ είναι χωριστή από τις άλλες, όπως θα έχεις ακούσει, αφού ο νόμος της επιτρέπει ν' ασχολείται μόνο με την πολεμική εκπαίδευση και με τίποτα άλλο. Θα πρόσεξες ίσως ακόμα ότι οι πολεμιστές είναι οπλισμένοι με ασπίδες και κοντά­ρια, τα οποία χρησιμοποιήσαμε πρώτοι εμείς οι Ασιάτες, σύμφωνα με τις οδηγίες της θεάς που πριν απ' όλους δίδαξε εσάς σ' εκείνους τους τόπους.
Σχετικά τώρα με την πνευματική καλλιέργεια, θα παρατήρησες χωρίς αμφι­βολία ότι ο νόμος έχει δείξει εδώ από την αρχή μεγάλη φροντίδα για την τακτοποίηση όλων των επιστημών που ασχολούνται με την κοσμική τάξη, μέχρι τη μαντική και την ιατρική, που έχει αντικείμενο την υγεία, αποκαλύπτο­ντας τις θείες αυτές επιστήμες στους ανθρώπους και συ­στηματοποιώντας όλες τις γνώσεις που προέρχονται από αυτές.  
Η θεά λοιπόν ίδρυσε πρώτα τη δική σας πολιτεία και της χάρισε αυτό το οργανωμένο και τακτικό σύστημα, διαλέγοντας τον τόπο όπου έχετε γεννηθεί, αφού πρόσεξε ότι το καλό κλίμα των εποχών που επικρατεί εκεί θα δημιουργούσε ανθρώπους με εξαιρετική σωφροσύνη.
Ως φιλοπόλεμη αλλά και φιλόσοφος, η θεά διάλεξε και κατοί­κησε πρώτο τον τόπο που είχε πολλές πιθανότητες να βγάλει ανθρώπους οι οποίοι θα της έμοιαζαν. Ζήσατε λοι­πόν σύμφωνα με τους νόμους αυτούς και με ακόμα περισ­σότερη ευνομία, ξεπερνώντας σε αρετή όλους τους άλλους, μια και είσαστε γέννημα και θρέμμα των θεών.
Πολλά είναι, στα αλήθεια, τα κατορθώματα της πολιτείας σας, καταγραμμένα εδώ, τα οποία θαυμάζονται, ένα όμως υπε­ρέχει απ' όλα τ' άλλα σε μεγαλείο και αρετή. Τα βιβλία μας γράφουν πόσο ισχυρή δύναμη κάποτε η πολιτεία σας κατέστρεψε, που ξεκινώντας με αλαζονεία από κάποιο μακρινό σημείο του Ατλαντικού ωκεανού, ξεχύθηκε ενα­ντίον ολόκληρης της Ευρώπης και της Ασίας. Πραγματι­κά, τότε μπορούσε κάποιος να διασχίσει εκείνη τη θάλασ­σα, γιατί στην είσοδο της, που εσείς ονομάζετε Ηράκλειες στήλες, υπήρχε νησί το οποίο ήταν μεγαλύτερο από τη Λιβύη και την Ασία μαζί. Απ' αυτό το νησί μπορούσε κανείς εκείνη την εποχή να περάσει στα άλλα νησιά και στη συνέχεια στην απέναντι ήπειρο, η οποία βρισκόταν γύρω από εκείνο τον αληθινό ωκεανό. Το μέρος που βρίσκεται μέσα από τον πορθμό, για τον οποίο μιλάμε, μοιάζει σαν λιμάνι με στενή είσοδο, ενώ πέρα από το στόμιο, βρίσκεται ένας αληθινός ωκεανός, και η ξηρά που τον περιβάλλει είναι πραγματική ήπειρος. Σ' αυτό λοιπόν το νησί, την Ατλαντίδα, υπήρχε μεγάλη οργάνωση βασιλιάδων με τε­ράστια και θαυμαστή δύναμη, που εξουσίαζε όλο εκείνο το μέρος, πολλά άλλα νησιά και τμήματα της ηπείρου. Ακό­μα, οι βασιλιάδες εξουσίαζαν αρκετές χώρες μέσα από τον πορθμό, όπως τη Λιβύη μέχρι την Αίγυπτο, και την Ευρώπη μέχρι την Τυρρηνία.
Όλοι αυτοί, αφού ενώθηκαν σε μια τεράστια δύναμη, προσπάθησαν κάποτε να υποδου­λώσουν τη χώρα σας, τη χώρα μας και όλους τους τόπους που βρίσκονται στο εσωτερικό του πορθμού.
Και τότε ακριβώς, Σόλωνα, η δύναμη της πολιτείας σας αποδείχτη­κε μοναδική ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους και για την ανδρεία και για την αρετή της. Αφού όλους υπερέβαλε σε θάρρος και πολεμικές τέχνες είτε έχοντας την αρχηγία των Ελλήνων είτε αναγκαστικά εντελώς μόνη, όταν την εγκατέλειψαν οι άλλοι, και, αφού έφτασε σε σοβαρότατους κινδύνους, νίκησε τους εισβολείς, έστησε τρόπαια, κατά­φερε να μην υποδουλωθούν, όσοι δεν ήταν ακόμα δούλοι, και πέτυχε ν' απελευθερώσει όλους εμάς τους άλλους που κατοικούμε μέσα από τις Ηράκλειες στήλες χωρίς ν' απαιτήσει το παραμικρό.
Ύστερα όμως από αρκετό και­ρό έγιναν μεγάλοι σεισμοί και πλημμύρες και, μέσα σ' ένα φοβερό μερόνυχτο η γη κατάπιε ολόκληρο τον στρατό σας ενώ η Ατλαντίδα βούλιαξε στη θάλασσα.
Αυτός είναι ο λόγος που η θάλασσα είναι αδιάβατη κι ανεξερεύνητη σ' εκείνο το σημείο, γιατί εμποδίζει η λάσπη από τον καταποντισμό του νησιού που βρίσκεται ελάχιστα μόλις κάτω από την επιφάνεια της"».

 ΠΛΑΤΩΝ-ΤΙΜΑΙΟΣ (ή περί φύσεως) ΚΡΙΤΙΑΣ (ή Ατλαντικός)
 ΕΚΔΟΤΗΣ   Ο. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ