Έλληνες: "Οι μεν διαβάλουν τους δε.."

 Ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων ήταν Ρωμαίος Φιλόσοφος, Πολιτικός, Δικηγόρος, Ρήτορας, Ύπατος και συνταγματολόγος. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια και θεωρείται ευρέως ως ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες και πεζογράφους.
Τα παρακάτω αποσπάσματα από το βιβλίο του Θ. Παπαγγελή "Η Ρώμη και ο κόσμος της", είναι η αλληλογραφία που είχε με τον αδερφό του Κόιντο. Σε αυτές τις επιστολές αναφέρονται στο ήθος των Ελλήνων που εάν δεν ξέρει κάποιος ποια χρονολογία έχουν γραφτεί  θα νομίζει πως μιλάει για το παρόν. Η περιγραφή του για τον ξεπεσμό των Ελλήνων αλλά και η γνώμη των Ρωμαίων κατακτητών -που ελάχιστα διαφέρουν στην γνώμη που έχουν οι "θεσμοί", ή όποιοι κατά τους αιώνες κατακτούσαν την Ελλάδα-, είναι σκληρά αληθινοί και διαχρονικοί.

Ας πάμε να τους "απολαύσουμε".

<..Ο Κικέρων αγαπάει -ή έστω συμπαθεί- τους Έλληνες, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, και η κυριότερη από αυτές είναι"να μοιάζουν με τους ένδοξους προγόνους τους". Αυτοί που, όπως του είχαν πει οι δάσκαλοι του στο ρωμαϊκό σχολείο είχαν μεγαλουργήσει και είχαν δώσει τα φώτα του πολιτισμού και στην ίδια την Ρώμη. Οι σύγχρονοι Έλληνες λέει είναι "κατά κανόνα ξεπεσμένοι και μόνο κατ'εξαίρεση άξιοι της ιστορίας τους".  Δεκέμβρης του 60 πχ. και ο Κικέρων γράφει από την Ρώμη επιστολή στον αδερφό του Κόιντο, ο οποίος είναι διοικητής στην ρωμαϊκή επαρχία της Μ. Ασίας.
"Αγαπητέ μου Κόιντε,
πολλά και ενδιαφέροντα τα νέα που περιέχει η τελευταία επιστολή σου, πολλές, όπως καταλαβαίνω, και οι έγνοιες που συνοδεύουν το αξίωμα και τα καθήκοντα σου. Αναρωτιέσαι αν είναι αγαθή τύχη ή κατάρα που σου έλαχε να διοικείς Έλληνες. Θα έλεγα ότι είναι και τα δύο. Ας υποθέσουμε ότι ήσουν διοικητής σε κάποια γαλατική, ισπανική ή αφρικανική επαρχία. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι ο κόσμος στις επαρχίες αυτές είναι απαίδευτος και κοινωνικά καθυστερημένος, με μια λέξη "βάρβαρος". Τι θα έκανες στην περίπτωση αυτή; Δεν θα προσπαθούσες να επιβάλεις μια στοιχειώδη τάξη και να δημιουργήσεις, όσο περνούσε από το χέρι σου, τις προϋποθέσεις για την βελτίωση του επιπέδου αυτών των λαών; Αυτή θα ήταν, η αποστολή σου γιατί αυτό επιτάσσουν οι ανθρωπιστικές μας παραδόσεις. Οι θεοί ευλογούν την Ρώμη και της έχουν αναθέσει την αποστολή να δαμάσει το τραχύ ήθος των υποτελών της και να τους δώσει την ευκαιρία να γευτούν τα αγαθά της πολιτικής οργάνωσης και της πνευματικής ζωής στο πλαίσιο μιας πολιτισμένης κοινωνίας. Σου λέω, βέβαια, πράγματα που γνωρίζεις.
   Θα πρέπει να γνωρίζεις το ίδιο καλά ότι ο τόπος και ο κόσμος που διοικείς έχει μια πολύ ξεχωριστή ιστορία. Ο πολιτισμός, αν μπορώ να το πω έτσι, είναι ελληνική εφεύρεση. Η παιδεία έχει ελληνικές ρίζες και από τις ρίζες αυτές τραφήκαμε και εμείς σαν έθνος. Δεν θα διστάσω ποτέ να ομολογήσω ότι το λαμπρό οικοδόμημα τη Ρώμης δεν θα μπορούσε να υψωθεί χωρίς την συμβολή του ελληνικού πολιτισμού, και ότι όσα πετύχαμε εμείς οι Ρωμαίοι τα πετύχαμε υιοθετώντας την εκπαίδευση, την τέχνη και τις επιστήμες των Ελλήνων. Και η εκπολιτιστική αποστολή της Ρώμης είναι και αυτή συνέχεια του ελληνικού φωτός. Για αυτούς τους λόγους, είμαστε σήμερα ηθικά υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε τους Έλληνες με τον σεβασμό που αρμόζει στην μεγάλη τους ιστορία, και με την πολιτική μας συμπεριφορά να ξεπληρώσουμε κατά κάποιο τρόπο το χρέος μας απέναντι τους.
  Έχω αρκετή πολιτική πείρα για να ξέρω ακόμα, βέβαια, ότι ο σχεδιασμός της πολιτικής δράσης δεν μπορεί πάντα να καθοδηγείται από ιστορικούς συναισθηματισμούς. Και ξέρω καλά ότι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζεις στη παρούσα περίοδο υπαγορεύουν μια σθεναρή, για να μην πω παραδειγματικά αυστηρή, στάση, προκειμένου να τεθούν έγκαιρα υπό τον έλεγχό σου οι αντιδράσεις του τοπικού πληθυσμού στις πρόσφατες φορολογήσεις. Παρόλα αυτά, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι υπήκοοι σου έχουν μακρά παράδοση πολιτικής σκέψης και πράξης, προσπάθησε να συζητήσεις με τους εκπροσώπους τους, χωρίς να δίνεις την εντύπωση ότι όλα είναι προαποφασισμένα και τίποτα δεν είναι διαπραγματεύσιμο. Αν μη τι άλλο, οι Έλληνες είναι πρόθυμοι να κάνουν συζήτηση και εκτιμούν και αυτούς που τους δίνουν την ευκαιρία να μιλήσουν. Και φυσικά θα το εκτιμήσουν ακόμη περισσότερο αν τους φιλοδωρήσεις και με ολίγα ελληνικά. Είμαι βέβαιος πως έχεις μάθει αρκετά για να μπορείς να τους κάνεις μια τέτοια φιλοφρόνηση. Πιστεύουν - και δεν έχουν άδικο, εδώ που τα λέμε - ότι μιλούν την πιο πλούσια, ωραία και εκφραστική γλώσσα του κόσμου. Και θα γίνουν πιο δεκτικοί όταν ακούσουν τον Ρωμαίο διοικητή τους να τους υποδέχεται στο κυβερνείο "ελληνιστί". Δεν θα είχες - ασφαλώς - παρόμοια προβλήματα και υποχρεώσεις αν είχες να κάνεις με Γαλάτες, σκέψου όμως να θα προτιμούσες να βλέπεις από το παράθυρο του κυβερνείου τις καλύβες του Βερκινγκετόριξ με φόντο τα βουνά και τις βελανιδιές ή τους ναούς, τα θέατρα και τις βιβλιοθήκες της Ιωνίας.
Να είσαι πάντα καλά".

 

 Ο Κόιντος, πάντως, δεν θεωρούσε την ιστορική θέα από το μεγάλο παράθυρο του κυβερνείου αρκετή για να ξεχάσει τα μεγάλα προβλήματα που τον έζωναν. "Και ελληνικά τους μίλησα" απάντησε, "και επί μακρόν συζήτησα με τους εκπροσώπους τους. Αλλά αυτοί δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, οι μεν διαβάλουν τους δε και όλοι μαζί κάνουν ότι μπορούν για να φανούν αφερέγγυοι και αναξιόπιστοι. Δεν είμαι βέβαιος αν μισούν την ρωμαϊκή διοίκηση περισσότερο από ότι επιβουλεύονται ο ένας τον άλλον. Τι έχεις να πεις επ΄ αυτού;"

"Αγαπητέ μου Κόιντε,
Από ότι φαίνεται έχεις πολλά να μάθεις ακόμα. Τίποτα από αυτά που μου γράφεις δεν μου κάνει εντύπωση. Και για να πάψεις να εντυπωσιάζεσαι κι εσύ, σκέψου ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν χάσει τις πολιτικές τους ελευθερίες εδώ και έναν σχεδόν αιώνα. Ναι, δυστυχώς, εδώ και πολύ καιρό ο χαρακτήρας τους διαμορφώνεται περισσότερο από την πολιτική τους υποτέλεια παρά από τις παραδόσεις του παρελθόντος τους. Πολλοί από αυτούς έχουν γίνει καιροσκόποι και κόλακες και, όπως διαπίστωσες και μόνος σου, ενώ έχουν ισχνή αίσθηση της σύγχρονης πολιτικής τους κατάστασης, διατηρούν ακέραιη την ικανότητα τους να πλατειάζουν και να θεωρητικολογούν με τον πιο άκαιρο τρόπο. 
  Υπήρξα κι εγώ ο ίδιος αποδέκτης της ελληνικής επιπολαιότητας και δουλοπρέπειας. Απλούστατα, από έναν ενστικτώδη σεβασμό για όλα εκείνα που επισήμανα στην προηγούμενη επιστολή μου προσπάθησα πάντα να ανακαλύψω τους καλούς, έντιμους και αξιοπρεπείς Έλληνες, αυτούς που τιμούν την ιστορία τους. Δεν είναι πάντα εύκολο να τους εντοπίσεις, αλλά ασφαλώς υπάρχουν. Τα υπόλοιπα είναι ζήτημα προσωπικής σου εκτίμησης και προσωπικών χειρισμών. Αν τα συμφέροντα της ρωμαϊκής διοίκησης επιβάλλουν να τους στεναχωρήσεις, κάν' το. Μάλλον καλό θα τους κάνεις.
Υγίαινε".

 Ο Κικέρων ήταν μεγάλη προσωπικότητα και θεωρείται ένας από τους "Πατέρες" της δυτικής κουλτούρας. Τα "παιδιά"του Κικέρωνα στην δύση, για αιώνες πολλούς και με ποικίλους τρόπους θυμούνται τα λόγια του όταν αναφέρονται στην Ελλάδα και στους Έλληνες.  Οι μεγάλοι Ευρωπαίοι φιλέλληνες του 18ου και 19ου αιώνα είναι φιλέλληνες για τους ίδιους πάνω κάτω λόγους που είναι και ο Κικέρων και παρόλο που δείχνουν μεγαλύτερη συμπάθεια και κατανόηση για τους ραγιάδες της Τουρκοκρατίας, νοσταλγούν το ελληνικό παρελθόν με το ίδιο τρόπο που το νοσταλγεί και ο Ρωμαίος. Η ιστορία του φιλελληνισμού αρχίζει ουσιαστικά στην Ρώμη και ο σύγχρονος κόσμος  απ΄την Ρώμη κληρονόμησε τον θαυμασμό για την ιδανική Ελλάδα, την απογοήτευσή του που δεν ήταν και τόσο ιδανική και τις επιφυλάξεις του για τους Έλληνες που, σαν τους υπηκόους του Κόιντου δεν κατάφερναν να "αρθούν στο  ύψος της προγονικής κληρονομιάς"... >