Οι ελληνικοί θεοί αναπνέουν τον θρίαμβο της ενθάδε ύπαρξης

   "Οι ελληνικοί θεοί, στον βαθμό τελειότητας που τους συναντάμε στον Όμηρο, δεν είναι, ασφαλώς, αποκυήματα της ένδειας και της ανάγκης. Τέτοια όντα δεν επινοήθηκαν ασφαλώς από μία καρδιά ταραγμένη από τον τρόμο, τις εικόνες τους πάνω στο γαλάζιο δεν τις πρόβαλλε μία μεγαλοφυής φαντασία για να εγκαταλείψει την ζωή.
Μέσα από αυτούς τους θεούς μιλά μία θρησκεία της ζωής, όχι το καθήκον ή η άσκηση ή η πνευματικότητα. Όλες αυτές οι μορφές αναπνέουν τον θρίαμβο της ενθάδε ύπαρξης, ένα δαψιλές αίσθημα ζωής συνοδεύει τις λατρείες τους. Δεν εξαναγκάζουν: ό,τι υπάρχει, καλό ή κακό, θεοποιείται σε αυτές. Αν συγκρίνει κανείς την ελληνική θρησκεία με την σοβαρότητα, την αγιότητα και την αυστηρότητα άλλων θρησκειών, αυτή διατρέχει τον κίνδυνο να εκληφθεί ως παιχνίδι της φαντασίας και έτσι να υποτιμηθεί - αν δεν δει κανείς ένα συχνά παραγνωρισμένο χαρακτηριστικό βαθύτατης σοφίας, μέσω του οποίου εμφανίζεται ξαφνικά αυτή η επικούρεια θεϊκή ύπαρξη ως δημιούργημα του απαράμιλλου καλλιτεχνικού λαού και σχεδόν ως ύψιστο δημιούργημα.
   Ο δέσμιος θεός των δασών φανερώνει στους θνητούς την φιλοσοφία του λαού: "το πρώτο καλύτερο πράγμα είναι να μην είσαι, το δεύτερο να πεθάνεις γρήγορα". Η ίδια αυτή φιλοσοφία αποτελεί το υπόβαθρο αυτού του θεϊκού κόσμου. Ο Έλληνας αναγνώριζε τον φόβο και τον τρόμο της ενθάδε ύπαρξης, αλλά τους συγκάλυπτε για να μπορέσει να ζήσει: ένας σταυρός κρυμμένος κάτω από τριαντάφυλλα, για να δανειστούμε το σύμβολο του Γκαίτε.
   Ο λαμπερός κόσμος του Ολύμπου δεν έγινε κυρίαρχος παρά γιατί έπρεπε να κρύψει με τις αστραφτερές μορφές του Δία, του Απόλλωνα, του Ερμή κοκ τις ζοφερές επιταγές της μοίρας, που επιβάλλει στον Αχιλλέα να πεθάνει νέος και στον Οιδίποδα να συνάψει έναν επαίσχυντο γάμο. Αν έβγαζε κανείς από την μέση την καλλιτεχνική φαινομενικότητα αυτού του ενδιάμεσου κόσμου, θα έπρεπε να ακολουθήσει την σοφία του θεού των δασών, του συνοδού του Διόνυσου. Αυτή ήταν η ανάγκη λόγω της οποίας δημιούργησε αυτούς τους θεούς η καλλιτεχνική μεγαλοφυΐα αυτού του λαού. 
   Για αυτό δεν ήταν η θεοδικία ποτέ ελληνικό πρόβλημα: οι Έλληνες φυλάγονταν να αποδώσουν στους θεούς την ύπαρξη του κόσμου και συνεπώς την ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο ήταν φτιαγμένος. Και οι θεοί είναι υποταγμένοι στην ανάγκη: αυτό είναι ομολογία που δείχνει την πιο σπάνια σοφία. Το να βλέπει την ενθάδε ύπαρξη της, έτσι όπως είναι αυτή, σε έναν καθρέπτη που την μεταμορφώνει και να προφυλάγεται με αυτόν τον καθρέπτη από την Μέδουσα. Αυτή ήταν η μεγαλοφυής στρατηγική της ελληνικής "θέλησης", προκειμένου να μπορεί γενικώς να ζει.
Διότι πως αυτός ο τόσο λαμπρά προικισμένος για την οδύνη λαός, ο απέραντα ευαίσθητος, θα μπορούσε να υπομένει την ύπαρξη, αν δεν είχε στους θεούς του το φανέρωμα της ίδιας αυτής ύπαρξης, περιβεβλημένης από μία ανώτερη δόξα!"
Φ. Νίτσε-Κείμενα για την Ελλάδα-εκδ. Πανοπτικόν