Ο ΖΕΥΣ ΩΣ ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΟΣ

Ο Ζευς εμφανίζεται συχνά ως χθόνιος και τιμωρός θεός. Αυτές τις ιδιότητές του εκφράζουν τα επίθετα Μειλίχιος, Θαύλιος, Παλάμνιος, Φόνιος, Ικετέας, και Λαφύστιος.  Ας διαβάσουμε σχετικά.
ΖΕΥΣ ΜΕΙΛΙΧΙΟΣ
Ως εξαγνιστής-καθάρσιος θεός του Κάτω Κόσμου, αλλά και της γονιμότητας, λατρευόταν ο Ζευς Μειλίχιος στο μικρό ιερό των Φερών, στις Φθιώτιδες Θήβες, στη Λάρισα και στην Πύρασο-Δημητριάδα.
Ήταν ο θεός των νεκρών και του θανάτου, αλλά παράλληλα έλεγχε τις παραγωγικές δυνάμεις της γης και παρείχε πλούτο στους ανθρώπους.
Ο αυστηρός αυτός θεός γινόταν ευμενής, πράος και μειλίχιος με κατάλληλες τελετουργίες και προσφορές.
Άλλωστε, το επίθετο Μειλίχιος συνδέεται με τις λέξεις μέλι, μείλια (καταπραϋντικά δώρα), μειλίγματα ή μειλίκρατα (μείγματα με μέλι), που ήταν προσφορές προς το Δία και τις άλλες χθόνιες θεότητες.
Επικρατούσε η άποψη πως οι χθόνιες θεότητες είχαν τη δύναμη να τιμωρήσουν ή να εξαγνίσουν τους μολυσμένους, έτσι και ο Ζευς Μειλίχιος εξάγνιζε και όσους μολύνονταν με το μίασμα του φόνου.
Στη λατρεία του Διός Μειλιχίου σημαντικό ρόλο παίζει το φίδι, που αντιπροσωπεύει τη χθόνια υπόσταση του θεού.
Συνήθως αποδίδεται κουλουριασμένο και με ανασηκωμένο το κεφάλι, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις φέρει γένι.
Η λατρεία του Διός Μειλιχίου ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Συναντάται στην Αττική, στο Άργος, στη Σικυώνα, στην Τεγέα, στην Άνδρο, στη Χίο κ.α. Στην Αθήνα τελούνταν προς τιμή του η γιορτή Διάσια, στο πλαίσιο της οποίας διεξαγόταν μια πομπή που είχε ως στόχο τον εξαγνισμό και την εξιλέωση.
Κεντρικό στοιχείο της τελετής ήταν το Διός Κώδιον (προβιά του Διός).
ΖΕΥΣ ΘΑΥΛΙΟΣ
Ο Ζευς ως Θαύλιος λατρευόταν στο μεγάλο ιερό των Φερών μαζί με την Ενοδία, σε ιερό στο δυτικό νεκροταφείο του Άτραγα, στο λόφο της Αγίας Παρασκευής των Φαρσάλων και στην ακρόπολη της Λάρισας.
Ο Ζευς Θαύλιος ήταν ο θεσσαλικός θεός του Κάτω Κόσμου και των νεκρών, γι' αυτό και στις Φερές λατρευόταν μαζί με την Ενοδία που είχε και αυτή χθόνια υπόσταση. Εξοργιζόταν από το έγκλημα του φόνου και τιμωρούσε τους φονιάδες.
Η έρευνα έχει κατά καιρούς συσχετίσει τον Δία Θαύλιο της Θεσσαλίας με το μακεδονικό θεό Θαύλο, το Θαύλωνα και το γένος των Θαυλωνιδών καθώς και με την δωρική γιορτή των Θαυλίων, χωρίς όμως να έχει διαφωτιστεί πλήρως το ζήτημα.
Ο Ησύχιος αναφέρει ότι Θαύμος ή Θαύλος αποκαλείτο ο Άρης στη Μακεδονία.
Είχε υποστηριχθεί αρχικά ότι επρόκειτο για τον μακεδονικό θεό του πολέμου.
Ο Ησύχιος αναφέρεται επίσης στους Θαυλωνίδες, ένα παλιό ιερατικό γένος της Αθήνας, ιδρυτής του οποίου ήταν ο Θαύλων.
Η συγκεκριμένη οικογένεια είχε το καθήκον της θυσίας του ταύρου προς τιμήν του Διός Πολιέως στην Ακρόπολη των Αθηνών κατά την 14η του Σκιροφοριώνα (τέλος Ιουλίου). Μετά τη θυσία ακολουθούσε ένα τελετουργικό ανάστασης του ζώου.
Μια γιορτή με την ονομασία Θαύλια αναφέρεται από τον Ησύχιο και συνδέθηκε στην έρευνα με το Δία Θαύλιο και τα Βουφόνια. Τη γιορτή είχε καθιερώσει ο Κτέατος.
Ορισμένοι θεωρούν ότι το όνομα Θαύλος-Θαύλιος προέρχεται από το ρήμα θαυλίζω που σημαίνει εναγίζω, φονεύω, καθαιρώ.
ΖΕΥΣ ΦΟΝΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΛΑΜΝΙΟΣ
Ο Ζευς ως τιμωρός θεός του φόνου λατρευόταν και με τα προσωνύμια Φόνιος στη Λάρισα και Παλάμνιος στους Γόμφους. «Παλαμναῖοι» ήταν αυτοί που διέπρατταν φόνο με το χέρι τους και ο «Ζευς Παλαμναῖος» ήταν ο τιμωρός τους. Επρόκειτο, λοιπόν, για ένα θεό εκδικητικό που δεν αφήνει ατιμώρητους τους εγκληματίες που έχουν διαπράξει φόνο.
Στις Φθιώτιδες Θήβες λατρευόταν ο Ζευς Ικετέας στον οποίο κατέφευγαν οι φονιάδες για βοήθεια.
Μετά την διάπραξη κάποιου φόνου ο δράστης κατέφευγε για βοήθεια στο Δία Ικετήσιο-Ικετέα, καταδιωκόταν για να τιμωρηθεί από το Δία Παλάμνιο και τέλος, απαλλάσσεται από το μίασμα του φόνου με την βοήθεια του Διός Θαυλίου.
ΖΕΥΣ ΛΑΦΥΣΤΙΟΣ
Ο Ζευς λατρευόταν στην Άλο ως Λαφύστιος, δηλαδή λαίμαργος, αδηφάγος, απλήστως καταπίνει αυτός που καταβροχθίζει, σπαράσσει.
Κατά μια άποψη το επίθετο του θεού προήλθε από το όνομα ενός παλιού θεού του θανάτου, γι' αυτό και ο Ζευς Λαφύστιος ήταν θεός που ενέπνεε το φόβο και εξευμενιζόταν δύσκολα. Ο Ζευς Λαφύστιος συνδέθηκε με τον μύθο του Φρίξου και της Έλλης. Επρόκειτο για τον πιο αυστηρό και δυσεξιλέωτο θεό του Κάτω Κόσμου.
Στην Άλο υπήρχε ιερό άλσος του θεού που ήταν άβατο και ενέπνεε φόβο και το οποίο αναφέρει ο Ηρόδοτος με αφορμή την άφιξη του Ξέρξη στην πόλη.
Η λατρεία του Διός Λαφύστιου, όπως και του Διός Ακραίου στο Πήλιο, συνδέεται με το κριάρι.
Το κριάρι είναι το κυρίαρχο ζώο του βουκολικού πληθυσμού και θεωρείται ενσάρκωση της αναπαραγωγικής δύναμης. Μέσα από το μύθο του Φρίξου και του χρυσόμαλλου κριαριού, όσο κι αν αυτός έχει διαμορφωθεί από την ποιητική συνείδηση, αντανακλά τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του παρελθόντος.
Το χρυσόμαλλο κριάρι του Φρίξου αποτελεί μια θηριομορφική εμφάνιση του Διός.

ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ, ΙΕΡΑ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ ΔΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ