Που αισθάνεται "λαός", και που αν τύχει να χρισθεί "εκπρόσωπος" αυτού του λαού, κάνει κατάχρηση της εξουσίας του και συμπεριφέρεται πιο βάναυσα από την άρχουσα τάξη που ως τότε τον είχε συνθλίψει. Σε τούτο το έργο, που γράφτηκε ως απάντηση στους επικριτές του, ο Βίλχελμ Ράιχ τολμά να πει απερίφραστα την αλήθεια για τον σύγχρονο άνθρωπο, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα την αιτία των δεινών του. Είναι μια καταγγελία και έκκληση συνάμα ενός πρωτοπόρου που κυνηγήθηκε αδυσώπητα από το κατεστημένο της εποχής του και τιμωρήθηκε απάνθρωπα για το ελεύθερο πνεύμα του. Εδώ ο Ράιχ παρακολουθεί στην αρχή με αφέλεια, κατόπιν με απορία και τέλος με τρόμο το τι κάνει ο Ανθρωπάκος στον εαυτό του, πόσο υποφέρει και πως δολοφονεί τους αληθινούς του φίλους. Μας δείχνει επίσης πως συμπεριφέρεται στους συνανθρώπους του όταν αποκτά κάποια δύναμη και πόσο θηριώδης μπορεί να γίνει όταν η δύναμη τον καταλαμβάνει. Ο Ανθρωπάκος αρνείται τις απλές αλήθειες και σύρεται πίσω από την κάθε είδους ηγεσία, εξουσία ή δύναμη προκειμένου να ανήκει κάπου. Το έργο αυτό του μεγάλου οραματιστή που αγάπησε και πίστεψε στον άνθρωπο όσο λίγοι, δυστυχώς παραμένει ακόμα και στις μέρες μας συγκλονιστικά επίκαιρο.
δεν τολμά να σε επικρίνει στο μόνο σημείο που θα μπορούσε να σε κάνει στιβαρό κυβερνήτη της μοίρας σου. Εισ' «ελεύθερος» μόνο με μια έννοια: ελεύθερος από μόρφωση για το πως θα ρυθμίζεις μόνος σου τη ζωή σου, ελεύθερος από αυτοκριτική.
Αφήνεις τους ανθρώπους της εξουσίας να αναλάβουν δύναμη «για το καλό του ανθρωπάκου». Μα εσύ ο ίδιος μένεις σιωπηλός. Δίνεις στους ανθρώπους της εξουσίας, ή σε ανθρώπους με κακόβουλες προθέσεις, τη δύναμη να σε αντιπροσωπεύουν. Και πολύ αργά ανακαλύπτεις ότι πάντα είσαι το κορόιδο.
Διαφέρεις απ' τον πραγματικά σπουδαίο άνθρωπο μόνο σ' ένα σημείο: ο σπουδαίος άνθρωπος ήταν κάποτε κι αυτός ένας πολύ μικρός ανθρωπάκος, αλλά κατάφερε ν' αναπτύξει μια σημαντική ικανότητα. Έμαθε να βλέπει που ήταν μικρός στις σκέψεις του και στις πράξεις του. Κάτω από την πίεση κάποιας ανάγκης, που είχε μεγάλη σημασία γι' αυτόν, άρχισε, όλο και πιο καθαρά, να διαισθάνεται την απειλή που προερχόταν απ' την μικρότητα και τη μικροπρέπεια του.
Ο μεγάλος άνθρωπος επομένως ξέρει που και πότε είναι μικρός. Ο ανθρωπάκος δεν ξέρει ότι είναι μικρός και φοβάται να το μάθει. Συγκαλύπτει τη μικρότητα του και τη στενότητα του με ψευδαισθήσεις δύναμης και μεγαλείου, με τη δύναμη και το μεγαλείο άλλων. Είναι περήφανος για τους μεγάλους στρατηγούς του, μα όχι περήφανος για τον εαυτό του. Θαυμάζει τη σκέψη που δεν έκανε και όχι τη σκέψη που έκανε. Πιστεύει στα πράγματα, τόσο πιο απόλυτα, όσο λιγότερο τα καταλαβαίνει, και δεν πιστεύει την ορθότητα αυτών των εννοιών που τις κατανοεί πιο εύκολα.
[..]Ήξερες καλύτερα πως να κερδίσεις την ελευθερία σου, παρά πως να την προστατέψεις και να τη διατηρήσεις για τον εαυτό σου και τους άλλους. Αυτό το ξέρα από πολύ καιρό. Αυτό που δεν μπόρεσα να καταλάβω, είναι γιατί κάθε φορά που πολέμησες σκληρά να βγεις από ένα βάλτο, βυθιζόσουν σε κάποιον άλλο χειρότερο. Τότε, αργά και ψαχουλευτά ανακάλυψα τι σε κάνει σκλάβο. Εσύ ο ίδιος οδηγείς τον εαυτό σου στη σκλαβιά. Κανένας άλλος - κανένας άλλος εκτός από σένα δε φέρνει την ευθύνη για τη σκλαβιά σου. Κανένας άλλος.
Και τώρα που πρόκειται να σου πω την αλήθεια για τον εαυτό σου, διστάζω γιατί φοβάμαι εσένα και τη στάση σου απέναντι της αλήθειας.
Η σκέψη μου λέει: «Πες την αλήθεια, ο,τι κι αν αυτό σου κοστίσει».
Ο ανθρωπάκος μέσα μου λέει: «Είναι ηλίθιο να εκτίθεσαι στον έλεος του. Ο ανθρωπάκος δε θέλει ν' ακούει την αλήθεια για το άτομο του. Δε θέλει ν' αναλάβει τη μεγάλη ευθύνη που έπεσε στα χέρια του. Θέλει να παραμείνει ανθρωπάκος, ή να γίνει ένας μεγάλος ανθρωπάκος. Θέλει να γίνει πλούσιος ή αρχηγός κόμματος, ή διοικητής λεγεώνας ή γραμματέας του συλλόγου ηθικής αναγέννησης. Δε θέλει όμως να αναλάβει ευθύνες για την εργασία του, για την παροχή τροφής, για την ανεύρεση κατοικίας, για το κυκλοφοριακό, για την παιδεία, για την έρευνα, για τη διοίκηση ή οτιδήποτε άλλο».
[..] Όσα πιο λίγα καταλαβαίνεις, τόσο πιο πρόθυμος είσαι να αποδώσεις σεβασμό. Ξέρεις τον Χίτλερ καλύτερα απ' τον Νίτσε, τον Ναπολέοντα καλύτερα απ' τον Πεσταλότσι. Ένας βασιλιάς σημαίνει περισσότερα για σένα απ' τον Ζίγκμουντ Φρόυντ.
[..] Φοβάμαι όταν είναι ο ανθρωπάκος μέσα μου που με ωθεί να σε «οδηγήσω στην ελευθερία». Μπορεί ν' ανακαλύψεις τον εαυτό σου σε μένα και τον εαυτό μου σε σένα κι έτσι να φοβηθείς και να σκοτώσεις τον εαυτό σου στο πρόσωπο μου. Γι' αυτό το λόγο έχω πάψει να είμαι πρόθυμος να πεθάνω για την ελευθερία σου να είσαι σκλάβος του καθένα."{...}
Η σπουδαιότητα ενός ανθρώπου αποτελείτο απ' την ευθύτητα, την απλότητα, τη γενναιότητα και την πραγματική επαφή του με τη ζωή.
[..] Δεν σ'αγαπούν Ανθρωπάκο, σε περιφρονούν, επειδή περιφρονείς τον εαυτό σου. Σε ξέρουν απ’ έξω κι ανακατωτά. Γνωρίζουν τις χειρότερες αδυναμίες σου, όπως θα έπρεπε να τις γνωρίζεις εσύ. Σε θυσίασαν σ ʼ ένα σύμβολο κι εσύ τους έδωσες τη δύναμη να σʼ εξουσιάζουν. Εσύ ο ίδιος τους αναγόρευσες αφεντικά σου και συνεχίζεις να τους στηρίζεις, παρόλο που πέταξαν τις μάσκες τους. Στο είπαν κατάμουτρα:
“Είσαι και θα είσαι πάντα κατώτερος, ανίκανος να αναλάβεις την παραμικρή ευθύνη”. Κι εσύ τους αποκαλείς καθοδηγητές και σωτήρες και φωνάζεις “ζήτω, ζήτω”.
Σε φοβάμαι ανθρωπάκο. Σε τρέμω, επειδή από εσένα εξαρτάται το μέλλον της ανθρωπότητας. Σε φοβάμαι επειδή το κυριότερο μέλημα σου στη ζωή είναι να δραπετεύεις από τον εαυτό σου. Είσαι άρρωστος, ανθρωπάκο, άρρωστος βαριά. Δε φταις εσύ γιʼ αυτό, μα έχεις υποχρέωση να γιατρευτείς. Θα ʽχες από καιρό αποτινάξει τα δεσμά σου, αν δεν ενθάρρυνες ο ίδιος την καταπίεση και δεν τη στήριζες άμεσα με τις πράξεις σου.
Θα σου πω γιατί γελούν μαζί σου Ανθρωπάκο: επειδή σε παίρνω στα σοβαρά, πολύ στα σοβαρά. Το σκεπτικό σου πάντα χάνει την ουσία. Μου θυμίζεις δεινό σκοπευτή που σκόπιμα χάνει το κέντρο του στόχου, από καπρίτσιο. Διαφωνείς; Θα σου το αποδείξω. Αν η σκέψη σου επικεντρωνόταν στην ουσία, θα ‘χες γίνει κύριος της ζωής σου από καιρό.
[..] Σε φωνάζουν Ανθρωπάκο, Κοινό Άνθρωπο. Λένε πως χάραξε η εποχή σου, Η «Εποχή του Κοινού Ανθρώπου».
[..]Ήξερες καλύτερα πως να κερδίσεις την ελευθερία σου, παρά πως να την προστατέψεις και να τη διατηρήσεις για τον εαυτό σου και τους άλλους. Αυτό το ξέρα από πολύ καιρό. Αυτό που δεν μπόρεσα να καταλάβω, είναι γιατί κάθε φορά που πολέμησες σκληρά να βγεις από ένα βάλτο, βυθιζόσουν σε κάποιον άλλο χειρότερο. Τότε, αργά και ψαχουλευτά ανακάλυψα τι σε κάνει σκλάβο. Εσύ ο ίδιος οδηγείς τον εαυτό σου στη σκλαβιά. Κανένας άλλος - κανένας άλλος εκτός από σένα δε φέρνει την ευθύνη για τη σκλαβιά σου. Κανένας άλλος.
Και τώρα που πρόκειται να σου πω την αλήθεια για τον εαυτό σου, διστάζω γιατί φοβάμαι εσένα και τη στάση σου απέναντι της αλήθειας.
Η σκέψη μου λέει: «Πες την αλήθεια, ο,τι κι αν αυτό σου κοστίσει».
Ο ανθρωπάκος μέσα μου λέει: «Είναι ηλίθιο να εκτίθεσαι στον έλεος του. Ο ανθρωπάκος δε θέλει ν' ακούει την αλήθεια για το άτομο του. Δε θέλει ν' αναλάβει τη μεγάλη ευθύνη που έπεσε στα χέρια του. Θέλει να παραμείνει ανθρωπάκος, ή να γίνει ένας μεγάλος ανθρωπάκος. Θέλει να γίνει πλούσιος ή αρχηγός κόμματος, ή διοικητής λεγεώνας ή γραμματέας του συλλόγου ηθικής αναγέννησης. Δε θέλει όμως να αναλάβει ευθύνες για την εργασία του, για την παροχή τροφής, για την ανεύρεση κατοικίας, για το κυκλοφοριακό, για την παιδεία, για την έρευνα, για τη διοίκηση ή οτιδήποτε άλλο».
[..] Φοβάμαι όταν είναι ο ανθρωπάκος μέσα μου που με ωθεί να σε «οδηγήσω στην ελευθερία». Μπορεί ν' ανακαλύψεις τον εαυτό σου σε μένα και τον εαυτό μου σε σένα κι έτσι να φοβηθείς και να σκοτώσεις τον εαυτό σου στο πρόσωπο μου. Γι' αυτό το λόγο έχω πάψει να είμαι πρόθυμος να πεθάνω για την ελευθερία σου να είσαι σκλάβος του καθένα."{...}
Η σπουδαιότητα ενός ανθρώπου αποτελείτο απ' την ευθύτητα, την απλότητα, τη γενναιότητα και την πραγματική επαφή του με τη ζωή.
[..] Δεν σ'αγαπούν Ανθρωπάκο, σε περιφρονούν, επειδή περιφρονείς τον εαυτό σου. Σε ξέρουν απ’ έξω κι ανακατωτά. Γνωρίζουν τις χειρότερες αδυναμίες σου, όπως θα έπρεπε να τις γνωρίζεις εσύ. Σε θυσίασαν σ ʼ ένα σύμβολο κι εσύ τους έδωσες τη δύναμη να σʼ εξουσιάζουν. Εσύ ο ίδιος τους αναγόρευσες αφεντικά σου και συνεχίζεις να τους στηρίζεις, παρόλο που πέταξαν τις μάσκες τους. Στο είπαν κατάμουτρα:
“Είσαι και θα είσαι πάντα κατώτερος, ανίκανος να αναλάβεις την παραμικρή ευθύνη”. Κι εσύ τους αποκαλείς καθοδηγητές και σωτήρες και φωνάζεις “ζήτω, ζήτω”.
Σε φοβάμαι ανθρωπάκο. Σε τρέμω, επειδή από εσένα εξαρτάται το μέλλον της ανθρωπότητας. Σε φοβάμαι επειδή το κυριότερο μέλημα σου στη ζωή είναι να δραπετεύεις από τον εαυτό σου. Είσαι άρρωστος, ανθρωπάκο, άρρωστος βαριά. Δε φταις εσύ γιʼ αυτό, μα έχεις υποχρέωση να γιατρευτείς. Θα ʽχες από καιρό αποτινάξει τα δεσμά σου, αν δεν ενθάρρυνες ο ίδιος την καταπίεση και δεν τη στήριζες άμεσα με τις πράξεις σου.
Θα σου πω γιατί γελούν μαζί σου Ανθρωπάκο: επειδή σε παίρνω στα σοβαρά, πολύ στα σοβαρά. Το σκεπτικό σου πάντα χάνει την ουσία. Μου θυμίζεις δεινό σκοπευτή που σκόπιμα χάνει το κέντρο του στόχου, από καπρίτσιο. Διαφωνείς; Θα σου το αποδείξω. Αν η σκέψη σου επικεντρωνόταν στην ουσία, θα ‘χες γίνει κύριος της ζωής σου από καιρό.
Μα δεν είσαι συ που το λες, ανθρωπάκο. Το λένε εκείνοι, οι αντιπρόεδροι των μεγάλων εθνών, οι εργατοπατέρες, οι μετανιωμένοι γιοι των αστών, οι πολιτικοί και οι φιλόσοφοι. Σου προσφέρουν το μέλλον, μα δε ρωτούν για το παρελθόν σου.
Κι όμως, είσαι κληρονόμος ενός τρομερού παρελθόντος. Τούτη η κληρονομιά καίει στη χούφτα σου σα διαμάντι φλεγόμενο. Εγώ αυτό έχω να σου πω.
Ο γιατρός, ο τσαγκάρης, ο μηχανικός ή ο εκπαιδευτικός, για να προκόψουν στη δουλειά τους και να κερδίσουν το ψωμί τους, πρέπει να γνωρίζουν τις ελλείψεις τους. Εδώ και κάμποσες δεκαετίες παίρνεις παγκοσμίως τα ηνία στα χέρια σου. Το μέλλον της ανθρωπότητας θα εξαρτηθεί από τις σκέψεις και τις πράξεις σου. Όμως, οι δάσκαλοι και οι αφέντες σου δε σου μιλάνε για τον τρόπο που σκέφτεσαι πραγματικά. Δε σου λένε ποιος είσαι στα αλήθεια. Κανένας δεν τολμά να σε φέρει αντιμέτωπο με τη μοναδική πραγματικότητα που έχει τη δύναμη να σε καταστήσει κύριο του πεπρωμένου σου. Ακούς στο ραδιόφωνο τις διαφημίσεις για τα καθαρτικά, τ’ αποσμητικά και τις οδοντόπαστες. Αλλά δεν είσαι σε θέση να ακούσεις τη μουσική της προπαγάνδας. Δεν είσαι σε θέση να συλλάβεις την απύθμενη βλακεία και το αηδιαστικά κακό γούστο των ακροαμάτων αυτών.
[..] Σε καταλαβαίνω! Κι ετούτο επειδή αντίκρισα αμέτρητες φορές το γυμνό κορμί και την ψυχή σου. Σε είδα δίχως τη μάσκα σου, την κομματική σου ταυτότητα ή την εθνική σου υπερηφάνεια. Γυμνό σα νεογέννητο, γυμνό σα στρατάρχη ξεβράκωτο. Σ' άκουσα να κλαις και να οδύρεσαι. Μου μίλησες για τα προβλήματά σου, τις αγάπες και τους πόθους σου. Σε ξέρω και σε καταλαβαίνω. Και θα σου πω τι είσαι, ανθρωπάκο, επειδή πιστεύω πραγματικά στο τρανό σου μέλλον. Μα επειδή το μέλλον σου ανήκει, αναμφίβολα σου ανήκει, ρίξε μια ματιά στον εαυτό σου. Κοίτα τον όπως είναι πραγματικά. Άκου αυτό που κανένας από τους ηγέτες και τους αντιπροσώπους σου δεν τολμά να σου πει:
Είσαι «άνθρωπος μικρός, κοινός». Συλλογίσου τη διπλή έννοια που έχουν τούτες οι λέξεις, «μικρός» και «κοινός»...
Τους αποδέχεσαι, ανθρωπάκο, μόνο όταν τα άλλα ανθρωπάκια σου πουν ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι σπουδαίοι. Γιατί είσαι ο «λαός», η «κοινή γνώμη», η «κοινωνική συνείδηση». Αυτό είσαι ανθρωπάκο. Ποτέ δεν αναρωτήθηκες αν σκέφτεσαι σωστά. Το μόνο που σε νοιάζει είναι το τι θα πει ο γείτονάς σου ή πόσο θα σου κοστίσει η τιμιότητά σου.
Για να κερδίσει την εύνοιά σου, ανθρωπάκο, για να κερδίσει την άχρηστη φιλία σου, ο σπουδαίος άνθρωπος, θα έπρεπε να φέρει τον εαυτό του στα μέτρα σου, θα έπρεπε να μιλά με τον τρόπο που μιλάς, θα έπρεπε να στολιστεί με τις αρετές σου.Αλλά αν είχε τις αρετές σου, την γλώσσα σου και την φιλία σου δεν θα ήταν πια σπουδαίος, αληθινός και απλός.
Θα σου πω κάτι ανθρωπάκο.Έχασες την αίσθηση για ότι ανώτερο υπάρχει μέσα σου.Το έπνιξες μέσα σου και το δολοφονείς κάθε φορά που το συναντάς στους άλλους, στα παιδιά σου, στη γυναίκα σου, στον άντρα σου, στον πατέρα σου, στην μητέρα σου. Είσαι μικρός και θέλεις να παραμείνεις μικρός ανθρωπάκο. Μην το βάζεις στα πόδια! Βρες το κουράγιο να αντικρίσεις τον εαυτό σου!
Θα σου πω κάτι ανθρωπάκο.Έχασες την αίσθηση για ότι ανώτερο υπάρχει μέσα σου.Το έπνιξες μέσα σου και το δολοφονείς κάθε φορά που το συναντάς στους άλλους, στα παιδιά σου, στη γυναίκα σου, στον άντρα σου, στον πατέρα σου, στην μητέρα σου. Είσαι μικρός και θέλεις να παραμείνεις μικρός ανθρωπάκο. Μην το βάζεις στα πόδια! Βρες το κουράγιο να αντικρίσεις τον εαυτό σου!
[..] «Με ποιο δικαίωμα μου κάνεις κήρυγμα;». Βλέπω την ερώτηση στο τρομαγμένο βλέμμα σου. Σ' ακούω να την ξεστομίζεις όλο αυθάδεια. Φοβάσαι να αντικρίσεις τον εαυτό σου, ανθρωπάκο. Φοβάσαι την κριτική, όσο και τη δύναμη που σου υποσχέθηκαν. Αλήθεια, πώς σκέφτεσαι να χρησιμοποιήσεις τη δύναμή σου; Δεν ξέρεις. Φοβάσαι και να σκεφτείς ακόμη πως μπορεί κάποια μέρα να 'σαι διαφορετικός: ελεύθερος αντί φοβισμένος, ειλικρινής αντί ραδιούργος, να χαίρεσαι τον έρωτα, όχι σαν τον κλέφτη μες στη νύκτα, αλλά ανοικτά, στο φως του ήλιου. Απεχθάνεσαι τον εαυτό σου, ανθρωπάκο. Αναρωτιέσαι, «Ποιος είμαι εγώ που θα 'χω άποψη, θα κουμαντάρω τη ζωή μου και θα αποκαλώ ολάκερη την οικουμένη δική μου;» Δίκιο έχεις. Ποιος είσαι εσύ που θα διεκδικήσεις τη ζωή σου; Ε, λοιπόν, θα σου πω ποιος είσαι.
Είσαι κτηνώδης κάτω από τη μάσκα της κοινωνικότητας και της οικειότητας ανθρωπάκο. Βουλιάζεις στον καναπέ σου παρακολουθώντας βόμβες να ανατινάζουν ψυχές χωρίς να καίγεται η δική σου. Δεν μοιράζεσαι την κόλαση και είναι δεδομένο ότι δεν θα μοιραστείς κανέναν παράδεισο. Τέτοιος είσαι, Ανθρωπάκο. Μα κανείς δεν τολμάει να σου πει τι είσαι.
Γιατί σε φοβάται, και σε θέλει μικρόν, Ανθρωπάκο».
Είσαι κτηνώδης κάτω από τη μάσκα της κοινωνικότητας και της οικειότητας ανθρωπάκο. Βουλιάζεις στον καναπέ σου παρακολουθώντας βόμβες να ανατινάζουν ψυχές χωρίς να καίγεται η δική σου. Δεν μοιράζεσαι την κόλαση και είναι δεδομένο ότι δεν θα μοιραστείς κανέναν παράδεισο. Τέτοιος είσαι, Ανθρωπάκο. Μα κανείς δεν τολμάει να σου πει τι είσαι.
Γιατί σε φοβάται, και σε θέλει μικρόν, Ανθρωπάκο».
Βίλχελμ Ράιχ-Άκου, Ανθρωπάκο!
Υπέροχο........από τα αγαπημένα μου......
ΑπάντησηΔιαγραφή