Ο ελληνικός εγωισμός ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τους ιδανικούς κόσμους

Ο Έλληνας είναι πιο εγωιστής από μας και συνεπώς και από όλα τα έθνη του κόσμου. Το άτομο του είναι "πάντων χρημάτων μέτρον" κατά το ρητό του Πρωταγόρα. Αδέσμευτο, αυθαίρετο, και ατίθασο, αλλά και αληθινά ελεύθερο ορθώνεται το εγώ των Ελλήνων.

Χάρις σε αυτό σκεφθήκανε πηγαία, πρώτοι αυτοί, όσα εμείς αναγκαζόμαστε σήμερα να σκεφτούμε σύμφωνα με τη σκέψη τους. Χάρις σε αυτό βλέπουν με τα μάτια εκείνων που είδαν πριν από αυτούς. Χάρις σε αυτό η σχέση τους με το σύμπαν, με τα πράματα και τους ανθρώπους δεν μπαγιατεύει, αλλά είναι πάντα νέα, δροσερή και το κάθε τι, χάρις σ’ αυτό το εγώ αντιχτυπάει σαν πρωτοφανέρωτο στην ψυχή τους. Είναι όμως και του καλού και του κάκου πηγή τούτο το χάρισμα.

Το ίδιο εγώ που οικοδομεί τα ιδανικά πολιτικά συστήματα αυτό διαλύει και τις πραγματικές πολιτείες των ανθρώπων.

Και ήρθανε οι καιροί όπου ο ελληνικός εγωισμός ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τους ιδανικούς κόσμους, αλλά δεν ξέχασε την τέχνη που γκρεμίζει τις πραγματικές πολιτείες. Και εμείς τους συναντήσαμε, καλέ Ατίλιε σε τέτοιους καιρούς και γι' αυτό η κρίση μας γι' αυτούς συμβαίνει να είναι τόσο αυστηρή, που κάποτε καταντάει άδικη.

Αλλά και πως να μην είναι;

Η μοίρα μας έταξε νομοθέτες του κόσμου και το ελληνικό άτομο περιφρονεί το νόμο. Δεν παραδέχεται άλλη κρίση δικαίου παρά την ατομική του, που δυστυχώς στηρίζεται σε ατομικά κριτήρια. Απορείς πως η πατρίδα των πιο μεγάλων νομοθετών έχει τόση λίγη πίστη στο νόμο. Και όμως από τέτοιες αντιθέσεις πλέκεται η ψυχή των ανθρώπων και η πορεία της ζωής των. 

Σπάνια οι Έλληνες πείθονται «τοις κείνων ρήμασι». 

Πείθονται μόνο στα ρήματα τα δικά τους και ή αλλάζουν τους νόμους κάθε λίγο, ανάλογα με τα κέφια της στιγμής ή όταν μπορούν να τους αλλάξουν τους αντιμετωπίζουν σαν εχθρικές δυνάμεις και τότε μεταχειρίζονται εναντίον του ή τη βία ή το δόλο. Α! τόσο τη χαίρεται ο Έλληνας την εύστροφη καταδολίευση τους, τους σοφιστικούς διαλογισμούς που μεταβάλλουν τους νόμους σε ράκη.

Ο Έλληνας έχει πιο αδύναμη μνήμη από μας και γι' αυτό έχει λιγότερη συνέχεια στον πολιτικό του βίο. Είναι ανυπόμονος και κάθε λίγο, μόλις δυσκολέψουν τα πράγματα, αποφασίζει ριζικές μεταρρυθμίσεις. Θες να σαγηνέψεις την εκκλησία του δήμου σε μια Πόλη ελληνική; 

Πες τους: Σας υπόσχομαι αλλαγή. 

Πες τους: θα θεσπίσω νόμους. 

Αυτό αρκεί. Με αυτό χοντραίνει η ανυπομονησία του, το αψίκορο πάθος του. Τι φαεινές συλλήψεις θα βρεις μέσα σε αυτά τα ελληνικά δημιουργήματα της ιδιοτροπίας της στιγμής.

Εμείς δειλά-δειλά και μόνο με το χέρι του πραίτορα τολμήσαμε, διολισθαίνοντας μέσα στους αιώνες, να ξεφύγουμε από τους άκαμπτους κλοιούς της Δωδεκαδέλτου μας, και πάλι διατιμώντας όλους τους τόπους, όλα τα εξωτερικά περιβλήματα. 

Τούτη η υποκρισία των μορφών, όταν η ουσία αλλάζει, δείχνει πόση είναι η ταπεινοφροσύνη μας μπρος σε κάθε τι που είναι θεσμός και έθος και παράδοση, πόσο το παρελθόν και η συνέχεια του βαρύνουν στην πορεία μας και πόσο δίκαια αντέχουμε αιώνες εκεί που οι Έλληνες κάμφθηκαν σε δεκαετηρίδες.

Μέσα στους πιο πολλούς Έλληνες, άμα σκαλίσεις λίγο θα βρεις έναν ισχνό, υπερόπτη Κοριολανό, έναν άσημο εκδικητικό Αλκιβιάδη, ένα εγώ μεγαλύτερο από την πατρίδα. Όχι βέβαια σε όλους, αλλιώς δεν υπήρχαν σήμερα ελληνικές πόλεις. Αλλά όποιος διοικεί, σαν και σένα, ένα λαό, πρέπει να γνωρίζει τις άρχουσες ροπές, που δεν φτάνουν βέβαια ως τη φανερή ακρότητα του ωραίου Αθηναίου ή του δικού μας Γάϊου Μάρκου, αλλά που τείνουν προς τα εκεί. 

Οι πολλοί, από χίλιους δύο λόγους, γιατί είναι πιο μικροί και πιο αδύνατοι, σταματούν μεσοδρομίς. Μα και με αυτούς το κακό γίνεται.

Οι Έλληνες λίγα πράγματα σέβονται και σπάνια όλοι τους τα ίδια. Και προς καλού και προς κακού στέκουν απάνω από τα πράγματα. Για να κρίνουν αν ένας νόμος είναι δίκαιος, θα τον μετρήσουν με το μέτρο της προσωπικής των περίπτωσης, ακόμα και όταν υπεύθυνα τον κρίνουν στην εκκλησία ή στο

δικαστήριο. 

Ο Έλληνας ζητεί από το νόμο δικαιοσύνη για την δική του προσωπική περίπτωση.

Αν τύχει και ο νόμος δίκαιος στην ολότητά του, και δεν ταιριάζει σε λίγες περιπτώσεις, όπως η δική του, δεν μπορεί αυτό να το παραδεχθεί. Και εν τούτοις τετρακόσια χρόνια τώρα το διακήρυξε ο μεγάλος τούς Πλάτων, πως τέτοια είναι η μοίρα και η φύση των νόμων, πως άλλο νόμος και άλλο δικαιοσύνη• το διακήρυξε και ο Σταγειρίτης, χωρίζοντας το δίκαιο από το επιεικές. 

Αλλά δεν τ' ακούει αυτά ο Έλληνας. 

Δεν δέχεται να θυσιάσει τη δική του περίπτωση, το δικό του εγώ σ΄ ένα νόμο σκόπιμο και δίκαιο στη γενικότητα του. Έτσι είναι οι πολλοί στις πόλεις που πρόκειται τώρα να διοικήσεις, έτσι διαφορετικοί, αν όχι από μας, όμως από τους πατέρες μας, που θεμελίωσαν το μεγαλείο της παλιάς, της αληθινής μας δημοκρατίας.

Μάρκος Τύλλιος Κικέρων

Αποσπάσματα από το έργο του “Επιστολές προς τοv Νάβιο Αττίλιο (50 π.Χ περίπου). 

Ο Αττίλιος είχε διοριστεί έπαρχος στην Ρωμαϊκή επαρχία της Ελλάδας, και ο Κικέρων με τις επιστολές του τον συμβούλευε και τον ενημέρωνε για τους Έλληνες.