Η Λ ύ σ σ α ως έννοια έχει χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται για να περιγράψει την μανία, την επιθετικότητα, την ανεξέλεγκτη οργή κάποιου που πράττει χωρίς να σκέφτεται ‘’λογικά’’ και χωρίς να τον απασχολούν οι συνέπειες των πράξεων του.
Ως χαρακτηρισμός αποδίδεται συνήθως από ένα πρόσωπο για κάποιο άλλο, παρά για να περιγράψει κανείς τις ίδιες του τις πράξεις. Επιπρόσθετα, περιγράφει ηρωικές αλλά άνισες μάχες, όπου με λύσσα αντιστέκονται όσοι δεν έχουν ε λ π ί δ α σ ω τ η ρ ί α ς.
Επίσης χρησιμοποιείται για την έντονη δίψα κυριολεκτικά και μεταφορικά ή ακόμη και την έντονη επιθυμία για ερωτική συνεύρεση.
Σε πολιτικές-ιστορικές συγκυρίες ο χαρακτηρισμός "λυσσασμένα" αποδίδεται εκατέρωθεν απο τους αντιπάλους για να υπογραμμίσει το παράλογο.
Ποια είναι όμως η Λύσσα για τους Έλληνες και που εμφανίζεται; Ας πάμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι του μύθου και της ιστορίας μας.
Η Νύχτα από την ένωση με τον Ουρανό γέννησε την Λ ύ σ σ α που είναι η εκπρόσωπος της μανίας, της οργής και της ορμής.
H Λύσσα ήταν συγγενική μορφή με τις Ερινύες και προκαλούσε τρέλα σε όποιον κυνηγούσε.
Οι Αθηναίοι την ονόμαζαν Λ ύ τ τ α και ήταν το πνεύμα της μανίας, της τρέλας και των δαιμόνων.
Θεωρείτο επίσης η αιτία της επιληψίας της λεγόμενης Ηράκλειας νόσου.
◼️Η ΛΎΣΣΑ ΣΤΟΝ ΌΜΗΡΟ
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα αναφέρει αρκετές φορές τη λύσσα, τονίζοντας τη μανιώδη οργή των πολεμιστών.
Χρησιμοποιεί τις λέξεις ‘’μαινάς’’ και ‘’μαίνομαι’’, δηλαδή κατέχομαι από μανία και λύσσα, ως την πολεμική μανία.
Ο Αίαντας παρουσιάζεται να τρελαίνεται από τη θεά, για να μην προκαλέσει πιο μεγάλο κακό και επιτίθεται στα πρόβατα. Περιγράφοντας τον Αχιλλέα που πολεμά, τον παρομοιάζει με άγριο λυσσασμένο σκυλί, ενώ αναφέρει ότι ο Σ ε ί ρ ι ο ς, το σκυλί του Ορίωνος προκαλούσε τη νόσο στους στρατιώτες.
Σε άλλο σημείο της Ιλιάδας όταν ο Αχιλλέας μαθαίνει ότι ο Έκτορας σκότωσε το φίλο του Πάτροκλο, γυρίζει στη μάχη και πολεμά με μανία (λύσσα) σκοτώνοντας αρκετούς Τρώες, μεταξύ των οποίων και δύο γιούς του Πρίαμου αλλά και το δολοφόνο του Πατρόκλου.
Όταν ο τελευταίος πεθαίνοντας τον εκλιπαρεί να δώσει τη σωρό του στους δικούς του για ταφή, ο Αχιλλέας του απαντά άγρια.
Έτσι ο Αχιλλέας με λύσσα εντρόπιαζε τον Έχτορα το θείο
όμως θωρώντας τον οι αθάνατοι θεοί τον σπλαχνιζόνταν,
και τον Αργοφονιά τον άγρυπνο να του τον κλέψει έσπρωχναν.
{ραψωδία Ω , στ.22-24}
Τόση δεν έχει μήτε η λιόπαρδη και μήτε ο λιόντας λύσσα,
μηδέ κι ο κάπρος ο ανημέρωτος, που απ᾿ όλους πιο μανιάζει
στα στήθια του η καρδιά, απ᾿ την πλήθια της τη δύναμη μεθώντας,
όσην αγριότη κλείνουν μέσα τους οι γιοι του Πάνθου οι γαύροι.
{ραψωδία Ρ , στ.20}
όμοια ο ξανθός Μενέλαος στάθηκε στον Πάτροκλο αποδίπλα’
μπροστά τ᾿ ολόκυκλο σκουτάρι του και το κοντάρι εκράτα,
λύσσα γεμάτος, όποιον θα ‘βγαινε μπροστά του να σκοτώσει.
{ραψωδία Ρ , στ.6-8}
Πώς από κάστρο ξεπετάγεται καπνός ψηλά στα ουράνια
μακριάθε από νησί, που το ‘ζωσαν οχτροί και το χτυπούνε,
κι αυτοί όλη μέρα στήνουν πόλεμο σε λυσσασμένο αγώνα.
Μη με ξορκίζεις για στα νιάτα μου, για στους γονιούς μου, σκύλε!
τι όσο με σπρώχνει εμένα η λύσσα μου κι η μάνητα μου, ατός μου,
να κόψω, ωμές να φάω τις σάρκες σου, γι᾿ αυτά που μου ‘χεις κάνει,
τόσο είναι αλήθεια απ᾿ το κεφάλι σου πως δε θα διώξει ουτ᾿ ένας τους σκύλους.
{ραψωδία Χ , στ.345-348}
◼️Η ΑΝΑΦΟΡΈΣ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ ΣΤΙΣ ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ
Ο Ε υ ρ υ π ί δ η ς αναφέρει τη Λ ύ σ σ α ως θεότητα στις Βάκχες (407π.Χ.), ένα έργο κατά πολλούς γεμάτο αμφησιμία και τραγική ειρωνία που έχει ως θέμα την εισαγωγή και εγκατάσταση της διονυσιακής λατρείας στην Ελλάδα.
Αντίπαλοι είναι ο θεός Διόνυσος που μεταμορφώνεται σε άνθρωπο και διονυσιακό ζώο κι ο βασιλιάς Πενθέας, ο οποίος θέλει να προστατέψει την Θήβα από μια ‘’νέα τρέλα’’ που επιζητά να τους καταστρέψει.
Στο παρακάτω απόσπασμα, ο Χορός κάνει επίκληση στους δαίμονες της μανίας να καταλάβουν τις γυναίκες της Θήβας και κόρες του Κάδμου που, έχοντας αμφισβητήσει την θεϊκή καταγωγή του Διονύσου, τρελαίνονται και ως Μαινάδες παρέμεναν στον Κιθαιρώνα.
Εκεί θα τις επισκεφτεί ο Πενθέας μεταμορφωμένος ως Μαινάδα, σε κατάσταση αφροσύνης κι έχοντας ήδη καταληφθεί από Λύσσα.
Εκείνες μαζί με την μητέρα του, Αγαύη – χωρίς να τον αναγνωρίσει – θα τον διαμελίσουν με απόλυτη βιαιότητα.
Τρέξτε, γρήγορες σκύλες της Λύσσας,
στο βουνό αμολυθείτε πού ‘χουν σύναξη οι κόρες του Κάδμου !
Με τον οίστρο κεντήστε τις πάνω στον ντυμένο γυναίκεια κατάσκοπο πού ‘χει λύσσα να δει τις μαινάδες !
Η μητέρα του πρώτη μακριάθε θα τον δει να βιγλίζει από βράχο γλιστερό για δεντρί, και θα σκούξε στις μαινάδες:
Ποιος ήρθε εδώ πάνω στο βουνό;
Ποιος ανέβη εδώ πάνω τις Καδμείες βουνοπλάνητες νά ‘βρει;
Τάχα ποια να τον γέννησε;
Σπλάχνα γυναικός δεν τον βάσταξαν τέκνο.
Σε άλλη τραγωδία του Ευρυπίδη, ‘’Ηρακλής Μαινόμενος’’ (424π.Χ.), η Ήρα στέλνει τη Λύσσα (πρώτη φορά προσωποποιημένη) για να τρελάνει τον Ηρακλή.
Ο Ήρωας μαίνεται, και πάνω στους καθαρμούς και τις δοξολογίες προς τους Θεούς για το αίσιο προηγούμενο τέλος, σκοτώνει τη γυναίκα του Μεγάρα, κόρη του Κρέοντα και τα παιδιά του, νομίζοντας στην παραφροσύνη του ότι είναι οι εχθροί του στο Άργος.
Οι αθώοι γλίτωσαν από τον Λύκο για να πέσουν από τα λυσσασμένα χέρια του άνδρα και πατέρα τους: η θανάτωσή τους είναι ακραία και άγρια.
Η Ί ρ ι ς προστάζει τη θεότητα Λύσσα, με τη θέληση της Ήρας «μανίας τ΄ επ΄ άνδρί τώδε και παιδοκτόνους φρένων ταραγμούς και πόδων σκιρτήματα έλαυνε» (στ.835-836).
Η κατάσταση του Ηρακλή περιγράφεται με μανιασμένα μάτια που στριφογυρνούσαν κι έσταζαν αίμα.
Η επιληψία (Ηράκλεια νόσος) στο κείμενο αυτό, ως μανία, συνδέεται με την προσωρινή τρέλα και τη λύσσα.
◼️ ΠΙΘΑΝΗ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΛΈΞΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ ΣΗΜΕΡΑ
Η λέξη λύσσα προέρχεται από την Ινδοευρωπαϊκή ρίζα *leuk – λάμπω > φως ή σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, από την Iνδοευρωπαϊκή ρίζα *wlkwo > βίαιος.
Και οι δύο ρίζες μας δίνουν το πρωτο-ελληνικό *lyk-ia> λαμπρός / δυνατός, βίαιος. Στα λατινικά ο αντίστοιχος όρος είναι rabies, «τρέλα» που προέρχεται από το σανσκριτικό rabhas, “ασκώ βία”.
Η ελληνική ρίζα χρησιμοποιείται στην ονομασία του ιού της λύσσας rabies lyssavirus.
Η λέξη λύσσα, ετυμολογικά, σύμφωνα με το λεξικό, έχει τρεις εκδοχές:
α. Αποτελεί το θηλυκό του ουσιαστικού «λύκος».
β. Δηλώνει χαρακτηριστική ασθένεια των λύκων.
γ. Προσδιορίζει κατά την αρχαιότητα λυκόμορφη θεότητα, που μεταμόρφωνε το σκύλο σε λύκο.
Η «λύσσα» προέρχεται από το ρήμα «λύω», που μεταξύ άλλων έχει και την σημασία του «αφήνω ελεύθερο» ή «ξαμολάω».
Για πρώτη φορά πολιτικά “φορτισμένη” ως έννοια, ο όρος ‘’λυσσασμένος’’ εμφανίστηκε κατά τη Γαλλική Επανάσταση. Οι «Λυσσασμένοι» («Les «Enrages») ήταν μια παρισινή εξτρεμιστική ομάδα μέσα στις τάξεις των «Αβράκωτων» («Sans-Culottes»).
Το όνομα των «Λυσσασμένων» αναβίωσε και κατά την εξέγερση του Μάη 1968 από μία δυναμική φοιτητική ομάδα του Πανεπιστήμιου της Ναντέρ.
Το σύνθημα μας τους ήταν:“Λυσσασμένοι όλων των χωρών ενωθείτε!”
Η Λύσσα είναι μια έννοια, ένα σύνθημα που θέλει να εκφράσει τον δυναμικό αγώνα ενάντια σε κάθε εξουσία ή δομή της, χρησιμοποιώντας ένα λεκτικά οξύμωρο σχήμα.
Η λύσσα υποδηλώνει μεν την αδιαλλαξία στον αγώνα, την επιθετικότητα και την επιμονή στους στόχους και τις επιδιώξεις, συνοδευόμενη όμως από βούληση και συνειδητές αξίες και πεποιθήσεις .
Σε αντίθεση με την κυριολεκτική λύσσα στην οποία απουσιάζει η έλλογη σκέψη και ο φορέας της στρέφεται κατά πάντων.
Στην εποχή μας βλέπουμε πως πάσχουμε από κυριολεκτική λύσσα. Έτσι αντί να στραφούμε προς τους δυνάστες μας να ορμήξουμε κατά πάνω τους χρησιμοποιούμε την λύσσα εναντίον των συνανθρώπων μας.
Έχουμε λυσσάξει με τον διπλανό μας, τον γείτονα, τον άντρα μας, την γυναίκα μας, το παιδί μας, δαγκώνουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και έχουμε χάσει κάθε επαφή με τον πραγματικό εχθρό.
Λυσσασμένοι Έλληνες και φίλοι λυσσάξτε με τον σωστό τρόπο, εναντίον του πραγματικού εχθρού και σταματήστε τις δαγκωνιές μεταξύ σας.
Η θεά Λύσσα μας επισκέπτεται όταν δεν υπάρχει καμία ελπίδα.
Και πλέον, εδώ και καιρό βρισκόμαστε σε μια τέτοια κατάσταση.
Είθε η θεά Λύσσα να μας επισκεφτεί στο σωστό δρόμο και με τον σωστό τρόπο.
Κακιά λύσσα η εποχή μας. Ίσως η λύσσα να είναι " μια κάποιαν λύσις".
Δεν πάει άλλο.
*Έρευνα και συλλογή πληροφοριών από διάφορες πηγές και παραπομπές για την Λύσσα έγινε από την Γιώβη Βασιλική.
Αυτούσια αποσπάσματα όπως και παράγραφοι συλλέχθηκαν από αναφορές του R. Graves, βικιπαίδεια και κυρίως από άρθρο του lyssa.espivblogs όπου και το μεγαλύτερο μέρος του άρθρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου