Δημοσθένης, Κατά Νεαίρας, 122.
Η ηδονή στους αρχαίους δεν περιορίζεται μόνο στη σωματική απόλαυση αλλά εμπεριέχει και τις πνευματικές, τις αισθητικές τέρψεις. Αυτό εξηγεί και την ευρεία διάδοση του εταιρισμού στην αρχαιότητα.
Αυτές ήταν στην πραγματικότητα, οι μόνες ελεύθερες γυναίκες στην κοινωνία της κλασικής Αθήνας (Mosse, 1993). Οι εταίρες αποτελούσαν μια ομάδα επαγγελματιών γυναικών που έπαιξε σημαντικό κοινωνικό ρόλο στην Αθήνα.
Αρχικά ο όρος σήμαινε τη «σύντροφο», τη «φίλη». Αργότερα όμως πήρε τη σημασία της γυναίκας των ελευθέρων ηθών, που όμως κρατά τους τύπους της ευπρέπειας. Προσέφερε τις ερωτικές περιποιήσεις της σε νυμφευμένους και ανύμφευτους, με χρηματικό αντάλλαγμα.
Όσο αφορά τις εταίρες των Αθηνών, για τις οποίες έχουμε τις πιο πολλές πληροφορίες, κατά κανόνα οι περισσότερες από αυτές ανήκαν στην τάξη των μετοίκων, είχαν έρθει στην Αθήνα δηλαδή από άλλες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως από την Ιωνία, τη Φρυγία, τη Λυδία, την Κύπρο αλλά και από τις γειτονικές Θήβα και Κόρινθο. Ήταν επομένως ελεύθερες εργαζόμενες γυναίκες, δεν είχαν όμως τα
δικαιώματα του ελεύθερου πολίτη (Καργάκος, 1992).
Σύμφωνα με τον Weithmann, οι εταίρες αποτελούσαν μια ομάδα επαγγελματιών γυναικών που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Αθήνα.
Δεν ήταν μόνο για σεξουαλική απόλαυση, όπως οι απλές πόρνες, αλλά διέθεταν πνεύμα, ερωτισμό, ευφυΐα και ήταν ετοιμόλογες.
Για το λόγο ότι ήθελαν να κινούνται στους ανώτερους κύκλους, έπρεπε να είναι κομψές, και να γνωρίζουν απαραίτητα χορό, τραγούδι και διάφορα μουσικά όργανα.
Συνήθως συνδύαζαν την ομορφιά του σώματος (κάλλος) με τη χάρη, την κομψότητα και τη λάμψη. Θα έπρεπε επίσης, να είναι πληροφορημένες για την πολιτική κατάσταση και το καινούριο, κάθε φορά, φιλοσοφικό σύνθημα.
Ήταν γνωστές για τη μόρφωση και την επιρροή για την οποία ασκούσαν. Αυτό τους έδινε προβάδισμα έναντι των νόμιμων συζύγων. Η παρουσία των εταίρων στα αθηναϊκά συμπόσια αποτελούσε απαραίτητο συμπλήρωμα.
Σε αντίθεση με τις πόρνες, δεν πήγαιναν με τον οποιοδήποτε τυχαίο ελεύθερο πολίτη, αλλά χάριζαν την εύνοια τους σε ένα συγκεκριμένο εραστή ή σε έναν σταθερό κύκλο φίλων για ορισμένο χρονικό διάστημα, που μπορεί να διαρκούσε όσο ένα συμπόσιο ή και ολόκληρο χρόνο. Οι εταίρες έκαναν την εμφάνισή τους ως κλασικοί συνοδοί των ευγενών τον 6ο αιώνα. Η πολυέξοδη συντροφιά τους παρέμεινε προνόμιο των πλουσίων των ανώτερων τάξεων.
Αριστοκράτες, διάσημοι καλλιτέχνες, αθλητές ήταν αυτοί που μπορούσαν να αντέξουν τα έξοδα που απαιτούσαν οι γυναίκες αυτές (Weithmann, 2005).
Μέσα σε ένα βράδυ, με την προϋπόθεση βέβαια πως γνώριζαν αυλό και κιθάρα, κέρδιζαν δύο αττικές δραχμές, το διπλάσιο από αυτό που έπαιρνε ένας ελεύθερος εργάτης για δουλειά ολόκληρης ημέρας.
Οι άντρες τις θαύμαζαν, έστηναν γι' αυτές χρυσά αγάλματα, οι ποιητές τις εγκωμίαζαν στα έργα τους.
Πολλές έγιναν διάσημες για την εξυπνάδα και το πνεύμα τους, όπως η Φρύνη και η Ασπασία, ενώ η αθηναϊκή λογοτεχνία γνωρίζει συλλογές επιγραμμάτων που γράφτηκαν από εταίρες.
Οι εταίρες ξεχώριζαν από τις δέσποινες, καθώς ήταν ντυμένες εντυπωσιακά, ανθοστολισμένες και συνήθιζαν να φορούν κοσμήματα.
Αυτό τις έκανε ακόμη πιο ελκυστικές από τις νόμιμες συζύγους. Μορφωμένες επίσης οι εταίρες περισσότερο από αυτές αποτελούσαν ένα είδος αντιφάρμακου, ένα είδος εφευρήματος της ανδρικής κοινωνίας, που είχε μεν περιορίσει τις γυναίκες στους γυναικωνίτες, όμως δεν έπαυε να πιστεύει ότι η συντροφιά ορισμένων από αυτές χρειαζόταν για να διανθίζουν τις κοινωνικές του συναναστροφές και τις συζητήσεις, που οι νόμιμες γυναίκες τους, όχι μόνο δεν είχαν το δικαίωμα, αλλά δεν ήταν και σε θέση να κάνουν(Cantarella, 1998).
Η Κακλαμανάκη (2007) υποστηρίζει ότι δεν θα πρέπει να δημιουργηθεί η εντύπωση πως η γυναίκα στην κλασική Αθήνα δεχόταν εντελώς αδιαμαρτύρητα τη μοίρα της.
Οι εταίρες που ξέφευγαν από τους κανόνες της κοινωνικής ζωής, όσο και αν έπεφταν στην πορνεία, κατάφερναν πα’ όλα αυτά να επιβάλλονται με πλάγιο τρόπο, αξιοποιώντας τα φανερά θέλγητρά τους και την κρυφή δύναμη του νου και της ψυχής τους.
Ζούσαν ελεύθερες και εξουσίαζαν με τον δικό τους τρόπο τους άντρες. Και αυτό δεν είναι μια απλή αντιστροφή των όρων, αλλά μια έκφραση της γυναικείας επανάστασης για την εποχή, έστω τυχαίας και σε ατομικό επίπεδο, εντελώς διαφορετικής από το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα, που σίγουρα είχε και άλλες εκδηλώσεις και επέφερε γενικότερες αλλαγές στην καθημερινή ζωή.
Ίσως ο μόνος δρόμος για την απελευθέρωση από την ανδρική κηδεμονία στην κλασική Αθήνα, ήταν ο μοναχικός δρόμος της εταίρας, της μόνης ελεύθερης γυναίκας του κλασικού κόσμου που μπορεί να συμμετέχει σε συμπόσια, να διαχειρίζεται τα οικονομικά της, και να μιλά με τους άνδρες ως ίση προς ίσο.
*Απόσπασμα από την διδακτορική διατριβή: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑΤΗΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ της Μαρίας Παπαγεωργοπούλου
Αυτές ήταν στην πραγματικότητα, οι μόνες ελεύθερες γυναίκες στην κοινωνία της κλασικής Αθήνας (Mosse, 1993). Οι εταίρες αποτελούσαν μια ομάδα επαγγελματιών γυναικών που έπαιξε σημαντικό κοινωνικό ρόλο στην Αθήνα.
Αρχικά ο όρος σήμαινε τη «σύντροφο», τη «φίλη». Αργότερα όμως πήρε τη σημασία της γυναίκας των ελευθέρων ηθών, που όμως κρατά τους τύπους της ευπρέπειας. Προσέφερε τις ερωτικές περιποιήσεις της σε νυμφευμένους και ανύμφευτους, με χρηματικό αντάλλαγμα.
Όσο αφορά τις εταίρες των Αθηνών, για τις οποίες έχουμε τις πιο πολλές πληροφορίες, κατά κανόνα οι περισσότερες από αυτές ανήκαν στην τάξη των μετοίκων, είχαν έρθει στην Αθήνα δηλαδή από άλλες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως από την Ιωνία, τη Φρυγία, τη Λυδία, την Κύπρο αλλά και από τις γειτονικές Θήβα και Κόρινθο. Ήταν επομένως ελεύθερες εργαζόμενες γυναίκες, δεν είχαν όμως τα
δικαιώματα του ελεύθερου πολίτη (Καργάκος, 1992).
Σύμφωνα με τον Weithmann, οι εταίρες αποτελούσαν μια ομάδα επαγγελματιών γυναικών που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Αθήνα.
Δεν ήταν μόνο για σεξουαλική απόλαυση, όπως οι απλές πόρνες, αλλά διέθεταν πνεύμα, ερωτισμό, ευφυΐα και ήταν ετοιμόλογες.
Για το λόγο ότι ήθελαν να κινούνται στους ανώτερους κύκλους, έπρεπε να είναι κομψές, και να γνωρίζουν απαραίτητα χορό, τραγούδι και διάφορα μουσικά όργανα.
Συνήθως συνδύαζαν την ομορφιά του σώματος (κάλλος) με τη χάρη, την κομψότητα και τη λάμψη. Θα έπρεπε επίσης, να είναι πληροφορημένες για την πολιτική κατάσταση και το καινούριο, κάθε φορά, φιλοσοφικό σύνθημα.
Ήταν γνωστές για τη μόρφωση και την επιρροή για την οποία ασκούσαν. Αυτό τους έδινε προβάδισμα έναντι των νόμιμων συζύγων. Η παρουσία των εταίρων στα αθηναϊκά συμπόσια αποτελούσε απαραίτητο συμπλήρωμα.
Σε αντίθεση με τις πόρνες, δεν πήγαιναν με τον οποιοδήποτε τυχαίο ελεύθερο πολίτη, αλλά χάριζαν την εύνοια τους σε ένα συγκεκριμένο εραστή ή σε έναν σταθερό κύκλο φίλων για ορισμένο χρονικό διάστημα, που μπορεί να διαρκούσε όσο ένα συμπόσιο ή και ολόκληρο χρόνο. Οι εταίρες έκαναν την εμφάνισή τους ως κλασικοί συνοδοί των ευγενών τον 6ο αιώνα. Η πολυέξοδη συντροφιά τους παρέμεινε προνόμιο των πλουσίων των ανώτερων τάξεων.
Αριστοκράτες, διάσημοι καλλιτέχνες, αθλητές ήταν αυτοί που μπορούσαν να αντέξουν τα έξοδα που απαιτούσαν οι γυναίκες αυτές (Weithmann, 2005).
Μέσα σε ένα βράδυ, με την προϋπόθεση βέβαια πως γνώριζαν αυλό και κιθάρα, κέρδιζαν δύο αττικές δραχμές, το διπλάσιο από αυτό που έπαιρνε ένας ελεύθερος εργάτης για δουλειά ολόκληρης ημέρας.
Οι άντρες τις θαύμαζαν, έστηναν γι' αυτές χρυσά αγάλματα, οι ποιητές τις εγκωμίαζαν στα έργα τους.
Πολλές έγιναν διάσημες για την εξυπνάδα και το πνεύμα τους, όπως η Φρύνη και η Ασπασία, ενώ η αθηναϊκή λογοτεχνία γνωρίζει συλλογές επιγραμμάτων που γράφτηκαν από εταίρες.
Οι εταίρες ξεχώριζαν από τις δέσποινες, καθώς ήταν ντυμένες εντυπωσιακά, ανθοστολισμένες και συνήθιζαν να φορούν κοσμήματα.
Αυτό τις έκανε ακόμη πιο ελκυστικές από τις νόμιμες συζύγους. Μορφωμένες επίσης οι εταίρες περισσότερο από αυτές αποτελούσαν ένα είδος αντιφάρμακου, ένα είδος εφευρήματος της ανδρικής κοινωνίας, που είχε μεν περιορίσει τις γυναίκες στους γυναικωνίτες, όμως δεν έπαυε να πιστεύει ότι η συντροφιά ορισμένων από αυτές χρειαζόταν για να διανθίζουν τις κοινωνικές του συναναστροφές και τις συζητήσεις, που οι νόμιμες γυναίκες τους, όχι μόνο δεν είχαν το δικαίωμα, αλλά δεν ήταν και σε θέση να κάνουν(Cantarella, 1998).
Η Κακλαμανάκη (2007) υποστηρίζει ότι δεν θα πρέπει να δημιουργηθεί η εντύπωση πως η γυναίκα στην κλασική Αθήνα δεχόταν εντελώς αδιαμαρτύρητα τη μοίρα της.
Οι εταίρες που ξέφευγαν από τους κανόνες της κοινωνικής ζωής, όσο και αν έπεφταν στην πορνεία, κατάφερναν πα’ όλα αυτά να επιβάλλονται με πλάγιο τρόπο, αξιοποιώντας τα φανερά θέλγητρά τους και την κρυφή δύναμη του νου και της ψυχής τους.
Ζούσαν ελεύθερες και εξουσίαζαν με τον δικό τους τρόπο τους άντρες. Και αυτό δεν είναι μια απλή αντιστροφή των όρων, αλλά μια έκφραση της γυναικείας επανάστασης για την εποχή, έστω τυχαίας και σε ατομικό επίπεδο, εντελώς διαφορετικής από το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα, που σίγουρα είχε και άλλες εκδηλώσεις και επέφερε γενικότερες αλλαγές στην καθημερινή ζωή.
Ίσως ο μόνος δρόμος για την απελευθέρωση από την ανδρική κηδεμονία στην κλασική Αθήνα, ήταν ο μοναχικός δρόμος της εταίρας, της μόνης ελεύθερης γυναίκας του κλασικού κόσμου που μπορεί να συμμετέχει σε συμπόσια, να διαχειρίζεται τα οικονομικά της, και να μιλά με τους άνδρες ως ίση προς ίσο.
*Απόσπασμα από την διδακτορική διατριβή: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑΤΗΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ της Μαρίας Παπαγεωργοπούλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου