ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ: ΜΙΑ ΞΕΧΑΣΜΈΝΗ ΘΕΌΤΗΤΑ

Στο πέρασμα των αιώνων πολλές δευτερεύουσες θεότητες της ελληνικής θρησκείας έχουν συγχωνευθεί με άλλες μεγαλύτερες, με αποτέλεσμα να γίνουν τα ονόματα τους είτε επίθετα- προσωνύμια μεγαλύτερων θεοτήτων ή να χαθεί η λατρεία τους και να σταματήσουν οι τιμές προς αυτές.

Τα παραδείγματα πολλά για όποιον τα αναζητήσει.
Μια από τις πλέον αρχέγονες ελληνικές θεότητες η οποία δυστυχώς έχει σκεπαστεί από την αχλύ του χρόνου, είναι η Αλεξάνδρα.
Ας πάμε όμως να ξετυλίξουμε το κουβάρι του Μύθου και της ιστορίας μας.Η ιστορία που διηγούνται οι αρχαιολογικές ανασκαφές αλλά και περιηγητές όπως ο Παυσανίας και άλλοι ιστορικοί, μας δίνουν την πληροφορία πως σε διάφορες πόλεις της Λακωνίας και της Μεσσηνίας λατρευόταν μια θεότητα με το όνομα Αλεξάνδρα.
Το όνομα «Αλεξάνδρα» πρωτοεμφανίζεται στις πινακίδες της Γραμμικής Β' των Μυκηνών και σημαίνει «η μορφή που προστατεύει».
Ως Αλεξάνδρα λατρευόταν στα Λεύκτρα της ανατολικής Μεσσηνίας, στον Κόλπο, όπου πιστευόταν ότι είχε ταφεί.
Το θέμα της ταφής δείχνει πως πιθανόν να επρόκειτο για κάποια ηρωίδα που της αποδίδονταν τιμές ίσες με θέα μετά θάνατον. Το δε ταφικό μνημείο πολλές φορές είναι κενοτάφιο και δημιουργείται ως ανάγκη συγκεκριμένου σημείου λατρείας.
Τα πράγματα όμως περιπλέκονται καθώς μύθοι, θεοί και ήρωες συχνά ενώνονται στις ψυχές και τις μνήμες των ανθρώπων και "ξεπηδούν" νέες τοπικές λατρείες και θεοί που γίνονται αρωγοί και προστάτες σε τοπικές κοινωνίες και πόλεις των Ελληνων.
Μια τέτοια συγχώνευση, όπως αναφέρω και στον πρόλογο, έγινε και στην περίπτωση της θεάς Αλεξάνδρας. Οι ανασκαφές μας δίνουν την πληροφορία πως λατρεύτηκε σε δύο περιοχές στην Λακωνία ως Αλεξάντρα/ Κασσάνδρα.
Στις Αμύκλες, για παράδειγμα, πιο κάτω από τη Σπάρτη, είχαν ταυτίσει την Κασσάνδρα με την Αλεξάνδρα, και της έστησαν ιερό με το άγαλμά της.
Αξιοσημείωτο είναι πως η θεότητα Αλεξάνδρα/ Κασσάνδρα ήταν η κύρια θεότητα του ιερού, το οποίο βρισκόταν κατά την παράδοση ο τάφος του Αγαμέμνονα.
Σύμφωνα με τον Ν. Παπαχατζή η Αλεξάνδρα ήταν τοπική θεότητα, «Δέσποινα του κάτω κόσμου» και λατρευόταν μαζί με τον πάρεδρο της, Χθόνιο Δία, που σε πολλές περιπτώσεις είναι γνωστός ως Αγαμέμνων.
Αντίθετη άποψη έχει η G. Salapata, η οποία υποστηρίζει πως ο Αγαμέμνων λατρεύτηκε ως ο τρωικός ήρωας και δεν είχε χθόνια υπόσταση. Το ίδιο συνέβαινε και σε ιερό στις Θαλάμες,(να λατρεύεται ως Αλεξάντρα/ Κασσάνδρα)
βόρεια του Οίτυλου στη Λακωνία, όπου λατρευόταν μαζί με τον Ήλιο.
Η μυθική παράδοση συνδέθηκε με την θρησκευτική και έτσι ταυτίστηκε ο θεός Δίας με τον Μυκηναίο βασιλιά Αγαμέμνων και η αρχέγονη θεότητα Αλεξάνδρα με την τρωαδιτισσα Κασσάνδρα.
Η Κασσάνδρα ήταν κόρη του Πριάμου. Όταν αλώθηκε η Τροία με κλήρο δόθηκε ως ερωμένη στον Αγαμέμνονα.
Όταν έφθασαν στις Μυκήνες δολοφονήθηκαν και οι δύο από την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο.
Επίσης στα αρχαιολογικά ευρήματα έχει βρεθεί ανάγλυφο στον αποθέτη του ναού όπου παριστά έναν γενειοφόρο άντρα, μια καθιστή γυναίκα και ένα φίδι όλα στοιχεία που τονίζουν την ηρωική φύση της λατρείας τους.
Η προφήτισσα Κασσάνδρα που είχε το χάρισμα να προβλέπει το μέλλον λατρεύτηκε μαζί με την Αλεξάνδρα και υπάρχουν αναφορές πως είχε το προσωνύμιο «Πασιφάη», -η οποία είναι από μόνη της ξεχωριστή θεότητα στην ελληνική θεολογία- μια και τα φανέρωνε όλα.
Με το όνομα Αλεξάνδρα αντί για Κασσάνδρα, η όμορφη κόρη του Πριάμου αποτελεί το κύριο πρόσωπο του ομώνυμου προφητικού ποιήματος του Λυκόφρονα, ενός χαλκιδαίου ποιητή του 4ου αι. π.X., γραμμένο την εποχή που οι Ρωμαίοι άρχισαν να παρεμβαίνουν στα ελληνικά πράγματα.
Σύμφωνα με τον ποιητή οι Δαύνιοι κάτοικοι της Απουλίας είχαν στήσει ιερό της Κασσάνδρας κοντά στη λίμνη Σάλπη.
Εκεί προσέφευγαν ικέτιδες οι κόρες που δεν ήθελαν για συζύγους τους άνδρες με τους οποίους τις είχαν αρραβωνιάσει και προτιμούσαν να μείνουν ανύπαντρες παρά να περάσουν τη ζωή τους με άνδρα άσχημο ή από ταπεινή γενιά· ντύνονταν στα μαύρα και άλειφαν το πρόσωπό τους με κίτρινο χρώμα.

 
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Κάπου εδώ τελειώνει η αναφορά μου στην θεά Αλεξάνδρα.
Η θεά λατρεύτηκε, τιμήθηκε και αφέθηκε σε έναν βαθύ ύπνο. Πέρασε στον μύθο. Αν ξεχάστηκε είναι κάτι που δεν λέγεται με σιγουριά.
Μέσα στις μνήμες κάποιων σαφώς και παραμένει ζωντανή. Περιμένοντας ίσως κάποιους μυσταγωγούς που, υπό των ήχων της έντονης και οργιαστικής μουσικής, θα την εγείρουν και θα μας ξυπνήσουν από τον βαθύ ύπνο της λησμοσύνης.
Είθε να αποδώσουν οι Έλληνες ξανά τιμές στην Ελληνίδα θεά, την προστάτιδα, την Δέσποινα του κάτω κόσμου Αλεξάνδρα.
Ελθέ θεά! γίνε αρωγός στον βίο μας και αφαίρεσε τα πέπλα της ύπνωσης μας,
Ελθέ θεά! διώξε τις Νεφέλες της αμνησίας μας, έτσι ώστε να θυμηθούμε την γενναιοδωρία σου και να βαδίζουμε μαζί σου σε δρόμους υγιείς.!

Έρευνα αρθρογραφία και συλλογή πληροφοριών έγινε από την Γιώβη Βασιλική.
Για να πραγματοποιηθεί το παραπάνω άρθρο πληροφορίες και αυτούσια αποσπάσματα και παράγραφοι συλλέχθηκαν από αναφορές σχετικά με το θέμα της Δ. Μητα όπως και από την διατριβή της κ. Μαραντου Ελένη με τίτλο:«Θεότητες, λατρεία και χωροθεσια λατρευτικών στην κεντρική και νότια Πελοπόννησο».