Νύμφη Κυανή: Η μόνη που αντιστάθηκε στην αρπαγή της Περσεφόνης

Κυάνη ή Κυανή ονομαζόταν μια νύμφη που ήταν παρούσα στην αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Καταγόταν από τη Σικελία και ήταν σύζυγος του Ανάπου. Από αυτή πήρε το όνομά της περίφημη πηγή στις Συρακούσες. Σύμφωνα με την παράδοση, η Κυάνη ήταν φίλη της Περσεφόνης και κατά τη στιγμή της αρπαγής της προσπάθησε ανεπιτυχώς να εμποδίσει τον Πλούτωνα. 
Λέγεται ότι ο Άδης ζήτησε από τον Δία να του δώσει να παντρευτεί την Περσεφόνη και δεδομένου ότι ο Δίας έκρινε ότι η Δήμητρα δεν θα επέτρεπε στην κόρη της να ζήσει στον θλιβερό κάτω κόσμο, είπε στον αδελφό του να την αρπάξει ενώ θα μάζευε λουλούδια. Έτσι ο Πλούτωνας  έπραξε, κοντά στο όρος Αίτνα ή κοντά στην Έννα (όπου υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στη Δήμητρα), ή στις Συρακούσες της Σικελίας. Εξαιτίας της γονιμότητας της περιοχής η θεά Δήμητρα έκανε ένα συμπόσιο όπου η Αρέθουσα, μια από τις Νύμφες, προσκάλεσε τις θεές .Οι θεές ήρθαν με τις κόρες τους, τις οποίες άφησαν να περιπλανηθούν αφύλακτες μέσα στα λιβάδια όπου τα κορίτσια άρχισαν να μαζεύουν άνθη.
Μέσα στην πλούσια βλάστηση οι κοπέλες μαζεύαν λουλούδια. Το δάσος αντηχούσε χαρούμενα τραγούδια, και ο ήχος από τα νερά των πηγών γινόταν ένα με τα γέλια των κοριτσιών. Η Περσεφόνη είδε μακριά έναν λευκοκίτρινο νάρκισσο.  «Τι όμορφος!» είπε στην Κυανή. «Θα τον πλέξω στο στεφάνι μου!» Οι κοπέλες πλησίασαν το άνθος με χορευτικά παιχνιδίσματα, μεθυσμένες από την ομορφιά της φύσεως. 
Μα, αλίμονο, προτού προλάβει η Περσεφόνη να κόψει το άνθος άνοιξε η γη, κι αναπήδησε ο Πλούτων, ο θεός του Κάτω Κόσμου. Άρπαξε την Κόρη, παρά τις προσπάθειες της Κυανής να την κρατήσει. 

Ο Πλούτωνας αρπάζει την Περσεφόνη ενώ η Κυάνη προσπαθεί να τη συγκρατήσει από τα ρούχα

Ενώ κάλπαζε εν μέσω των λιμνών και των πηγών, η Κυανή,  που  στεκόταν  εμπρός  από  τη   λίμνη της, φώναξε στον Άδη: «Μη προχωρείτε παραπέρα ... Το κορίτσι πρέπει να το ζητήσεις, όχι να το αρπάξεις»...(Οβίδιος, Μεταμορφώσεις )
Στο δάσος τα γέλια των Νυμφών γινήκαν θρήνοι, που με την ηχώ τους τρόμαζαν τα ζώα του δάσους και διώχνανε τα πουλιά. Η Κυάνη δεν έχασε καιρό. Όσο έβλεπε τον Πλούτωνα με την Περσεφόνη να απομακρύνονται, τόσο γοργότερα έτρεχε, μην τούς χάσει από τα μάτια της. Καθώς το Άρμα ξεμάκρυνε βιαστικά, σχημάτιζε πάνω στο χώμα ένα χάσμα. «Κουράγιο», μονολόγησε η Κυάνη. «Τουλάχιστον δεν θα χάσω τα αχνάρια τους ». κι όλο έτρεχε, ως που φτάσανε στις Συρακούσες! Εκεί ο Πλούτων σχίζοντας την γη κατέβηκε στο βασίλειό του, παίρνοντας μαζί την Περσεφόνη.  
  Η αφοσιωμένη Κυάνη, παρέμεινε έξω από τις Πύλες του Άδη, κλαίγοντας που δεν μπόρεσε να βοηθήσει την φίλη της. Τα δάκρυά της σχημάτισαν πηγή που έρεε μέσα στο χάσμα που είχε σχηματίσει το Άρμα του Πλούτωνα. Τόση ήτανε η θλίψη που απέτυχε να σταματήσει το Θεό, διαλύθηκε μέσα στα δάκρυα λόγω του πόνου της. Οι Θεοί την λυπήθηκαν, και την μετέτρεψαν σε πηγή και χάθηκε μέσα στα νερά της. 
Αργότερα, όταν ήρθε η Δήμητρα στην πηγή ψάχνοντας την κόρη της, δεν υπήρχε καμιά νεράιδα για να της πει τι είχε συμβεί αλλά η θεά μπορούσε ακόμα να δει την εικόνα της Περσεφόνης στη επιφάνεια της λίμνης..  

Ο Πλούτωνας αρπάζει την Περσεφόνη, ενώ η Κυάνη προσπαθεί να τους παρεμποδίσει.

  Σύμφωνα όμως με άλλη εκδοχή, ο Πλούτωνας, θυμωμένος με τη νύμφη Κυανή, γιατί προσπάθησε να αντισταθεί στην αρπαγή της Περσεφόνης, τη μεταμόρφωσε σε τέλμα με χρώμα βαθύ μπλε, όμοιο με τη θάλασσα, στο σημείο που άνοιξε τη γη στην Έννα της Σικελίας για να κατεβεί με την Κόρη στον Άδη, κοντά στις Συρακούσες. Γι’ αυτό μερικοί  λένε ότι ήταν ο Θεός  Άδης  που ανάγκασε την πηγή που ονομάζεται Κυάνη να αναβλύζει στην περιοχή των Συρακουσών. 
Αυτή η λίμνη θεωρούνταν είσοδος του Κάτω Κόσμου.
Η πηγή «Κυάνη» στην Σικελία λατρεύτηκε για πολλούς αιώνες. Ο θρυλικός Ηρακλής, μετά τους άθλους του επισκέφτηκε την Σικελία και καθιέρωσε την λατρεία της. Δίδαξε τους κατοίκους πως να τελούν λαμπρές τελετές προς την Κόρη και εορτές με θυσία στα νερά της Κυανής. 
Και οι Νύμφες για να ξεκουράζουν τον Ηρακλή από το πολύκοπο ταξίδι του γέμισαν την Σικελία ιαματικές πηγές.
 Κατά άλλους, Κυάνη ονομαζόταν απλώς η πηγή που έκανε ο Πλούτωνας να αναβλύσει στο σημείο της αρπαγής και στην οποία ο Ηρακλής εξάγνισε ταύρο, τον ωραιότερο της αγέλης, και τον αφιέρωσε στη Δήμητρα και την Κόρη των Συρακουσών. Γύρω από αυτή την πηγή ο Ηρακλής "..πρόσταξε τους ντόπιους κάθε χρόνο να θυσιάζουν στην Κόρη και να τελούν πανήγυρη στην Κυάνη με όλη τη λαμπρότητα και να βυθίζουν ταύρους μέσα στη λίμνη."(Διόδωρος Σ. 4.24.4)
 Η εορτή γινόταν προς τιμή της θεάς Δήμητρας, της Περσεφόνης και της Κυανής.

Δήμητρα και Κυάνη.

Παρακάτω ένα απόσπασμα από τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου  (στίχοι: 572-641) για την Νύμφη Κυάνη:
"Μα ακόμη, η Κυάνη, θρηνεί την αρπαγή και με τις συμφορές της θεάς θρηνεί τις δικές της, για  την  κλεμμένη  κόρη, και  την  πληγωμένη  της  άνοιξη, ο  χρόνος το βάσανό της  ν’ανακουφίσει δεν μπορεί, στη   λυπημένη  της  καρδιά φορτίο  βαρύ φέρνει, μέχρι που η  βουβή   θλίψη την κάνει  να   παραδοθεί  στα  δάκρυα, το ανήσυχο  νερό  της  με την  πηγή ανακατεύεται, της  οποίας ήταν πρώτα αθάνατη θεά, τα μέλη της σε ρευστό διαλύονται  ευλύγιστα  και  απαλά τα  κόκαλά της νιώθει  πρώτα  τα  κυματιστά της  μαλλιά  χάνονται  σε δροσιά  κι   έπειτα  τα  λεπτά της δάχτυλα γίνονται   υγρά η  αλλαγή του   σώματος  σύντομα   φτάνει   στο απόγειο, τα πόδια της διαλύονται, κυλούν  με το ρεύμα,  τα χέρια της,  η μέση, οι ώμοι, τα  πλευρά  τα   φουσκωμένα  στήθη  της  σε ρεύματα   μικρά  γλιστρούν, ασημένιο  υγρό  μόνο  τώρα  απομένει  μέσα  στους δρόμους  των μαβιών   φλεβών της  τίποτε να γεμίσει την αρπαγή   της   αγάπης  της  ο  άνδρας  της, αγνός, λούζεται      στον  ίδιο  κόρφο που  πρωτύτερα  αγκάλιαζε."

Η Κυάνη μεταμορφώνεται σε τέλμα

Η συλλογή πληροφοριών έγινε από την Γιώβη Βασιλική