«Θεοί θεών δεν θα φθαρείτε ποτέ ούτε θα υποκύψετε στον θάνατο»

 "Καθώς η λογική αντιλαμβάνεται πόσες και ποιες είναι οι ιδέες που υπάρ­χουν στον αμετάβλητο ζωντανό κόσμο, ο δημιουργός σκέ­φτηκε ότι κι ο μεταβλητός κόσμος έπρεπε να έχει τις ίδιες μορφές, ποσοτικά και ποιοτικά. Αυτές οι μορφές είναι τέσσερις, πρώτη το ουράνιο γένος των θεών, δεύτερη το φτερωτό γένος που κινείται στον αέρα, τρίτη το γένος όσων ζουν στο νερό, και τέταρτη το γένος αυτών που ζουν στη γη και περπατούν.
Τη θεία μορφή ο δημιουργός την έφτια­ξε κυρίως από φωτιά, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο λαμπρή και όμορφη, της έδωσε σφαιρικό σχήμα για να μοιάζει με το σύμπαν, την τοποθέτησε στο εξωτερικό μέρος του σύμπαντος και την άπλωσε κυκλικά γύρω στον ουρανό, ώστε ν' αποτελεί πραγματικό του κόσμημα.
Στα θεία όντα έδωσε δύο κινήσεις· η μια είναι ομοιόμορφη και γίνεται στο ίδιο σημείο, επειδή ο θεός έχει την ίδια άποψη για τα ίδια πράγματα· η άλλη είναι κίνηση προς τα εμπρός, που υπακούει στην περιστροφή της αναλλοίωτης και αμε­τάβλητης ουσίας. Τις υπόλοιπες πέντε κινήσεις, ο θεός δεν τις έδωσε στα θεία όντα, αλλά τα έκανε ακίνητα και στά­σιμα, για να γίνουν κατά το δυνατόν τέλεια. Αυτός είναι ο λόγος που τα απλανή άστρα, ως θεϊκά και αιώνια ζωντανά όντα, περιστρέφονται πάντα στο ίδιο σημείο. Οι πλανήτες όμως, που κινούνται και περιστρέφονται, δημιουργήθηκαν με τον τρόπο που αναφέραμε παραπάνω. Τη γη που μας θρέφει και είναι τυλιγμένη γύρω στον άξονα που διασχίζει το σύμπαν από τη μια μέχρι την άλλη άκρη, ο θεός την έκανε δημιουργό και φρουρό της μέρας και της νύχτας, σαν πρώτη και μεγαλύτερη απ' όλους τους θεούς που δημιουρ­γήθηκαν στον ουρανό. Θα ήταν όμως ματαιοπονία, αφού δεν διαθέτουμε πρότυπα για να μελετήσουμε τις κινήσεις τους, να μιλήσουμε για τους χορούς αυτών των άστρων, για τις συνόδους τους, για τις προσεγγίσεις και απομα­κρύνσεις τους, για τους θεούς που πλησιάζουν ή απομακρύ­νονται μεταξύ τους, για το ποιοι και πότε περνούν πίσω από κάποιον άλλο, ώστε να χάνονται και να ξαναεμφανί­ζονται στα μάτια μας, στέλνοντας ανησυχητικά σημάδια στους ανθρώπους, που δεν μπορούν να σκεφτούν λογικά για τα πράγματα που θα συμβούν στο μέλλον. Επομέ­νως, ας αρκεστούμε σε όσα είπαμε μέχρι τώρα κι ας σταματήσουμε εδώ τη συζήτηση σχετικά με τη φύση των ορατών και δημιουργημένων θεών.

 

 Η συζήτηση πάλι σχετικά με τις υπόλοιπες θεότητες και την προέλευση τους είναι πολύ βαρύ έργο για τις δυνάμεις μας. Ας δείξουμε λοιπόν εμπιστοσύνη σ' εκεί­νους που μίλησαν γι' αυτές πριν από μας και που, όπως έλεγαν, ήταν απόγονοι θεών και ήξεραν χωρίς αμφιβολία πολύ καλά τους προγόνους τους. Είναι αδύνατο να απιστούμε σε παιδιά θεών, έστω κι αν όσα λένε στερούνται επαρκών αποδείξεων, αλλά, αφού μιλάνε για οικογενειακά τους θέματα, ας δεχτούμε αυτά που υποστηρίζουν, ότι δηλαδή από τη Γη και τον Ουρανό γεννήθηκαν ο Ωκεανός και η Τηθύς, κι απ' αυτούς ο Φόρκυς, ο Κρόνος, η Ρέα και αρκετοί άλλοι μαζί τους' κι ότι από τον Κρόνο και τη Ρέα γεννήθηκαν ο Δίας και η Ήρα και όλοι εκείνοι τους οποίους θεωρούμε αδελφούς και απογόνους τους.
Όταν γεννήθη­καν λοιπόν όλοι οι θεοί, κι εκείνοι που περιφέρονται φανερά κι εκείνοι που εμφανίζονται όποτε θέλουν, ο δημιουργός του σύμπαντος τους είπε:

«Θεοί θεών, που εγώ δημιούργησα και γέννησα, θα είστε άφθαρτοι όπως τα έργα μου, όσο θέλω να υπάρχετε και να μην εξαφανιστείτε. Ό,τι είναι συναρμολογημένο μπορεί να λυθεί, αλλά αυτός που θα επιχειρήσει να χαλά­σει κάτι φτιαγμένο σωστά ασφαλώς κάνει κακή πράξη. Επομένως κι εσείς, επειδή ακριβώς γεννηθήκατε κάποτε, δεν είστε ούτε αθάνατοι ούτε άφθαρτοι. Δεν θα φθαρείτε όμως ποτέ ούτε θα υποκύψετε στον θάνατο, γιατί με τη θέληση μου διαθέτετε δεσμό πολύ μεγαλύτερο και στερε­ότερο από εκείνους με τους οποίους συνδεθήκατε τη στιγμή της γέννησης σας. Ακούστε λοιπόν τι έχω να σας πω. Απομένουν αγέννητα ακόμη τρία θνητά γένη, που αν δεν δημιουργηθούν ο κόσμος δεν θα είναι τέλειος, καθώς θα του λείπουν πολλά είδη πλασμάτων. Πρέπει λοιπόν να δημιουργηθούν, αν θέλουμε να είναι απόλυτα τέλειος . Αν αυτά τα γένη γίνουν από μένα και τους δώσω εγώ ζωή, θα είναι ίδια με τους θεούς. Για να γίνουν θνητά και για να είναι το σύμπαν πραγματικό σύμπαν, πρέπει ν' αναλάβετε εσείς, όπως προστάζει η φύση, να δημιουργή­σετε τα ζωντανά πλάσματα, έχοντας για παράδειγμα τη δική μου ενέργεια, όταν σας δημιούργησα. Θα σπείρω όμως, θα προετοιμάσω και θα σας παραδώσω εκείνο το μέρος τους που πρέπει να χαρακτηρίζεται αθάνατο, να θεωρείται θείο και να επιβάλλεται σε όσα θέλουν να υπα­κούουν πάντα στη δικαιοσύνη και σε σας τους ίδιους. Όσο για το υπόλοιπο, φτιάξτε το εσείς συνδυάζοντας το θνητό με το αθάνατο, δημιουργήστε ζωντανά όντα, θρέψτε τα για να μεγαλώσουν και, όταν πεθάνουν, πάρτε τα πάλι πίσω».

Αφού τα είπε αυτά, ανακάτεψε πάλι στο ίδιο δοχείο και με τον ίδιο τρόπο ό,τι είχε απομείνει από τις ουσίες που είχε χρησιμοποιήσει πιο πριν, και έφτιαξε την ψυχή των πάντων. Αυτή τη φορά όμως δεν χρησιμοποίησε εντελώς καθαρές και αμετάβλητες ουσίες, αλλά δεύτερης και τρίτης ποιότητας. Αφού έφτιαξε το μείγμα, το χώρισε σε τόσα μέρη όσα και τ' άστρα, για να δώσει στο καθένα από μια ψυχή. Ύστερα έβαλε τις ψυχές σαν μέσα σε όχημα, τους έδειξε τη φύση του σύμπαντος και τους είπε τους νόμους της μοίρας, ότι δηλαδή η πρώτη γέννηση θα είναι μία και η αυτή για όλα τα πλάσματα, ώστε καμιά να μην αδικηθεί απ' αυτόν ότι οι ίδιες οι ψυχές, αφού τοποθετηθούν κάθε­ μία στο κατάλληλο όργανο του χρόνου, θα δημιουργήσουν το πιο θεοσεβούμενο απ' όλα τα όντα' και ότι, επειδή η ανθρώπινη φύση είναι διπλή, ανώτερο φύλο θα είναι εκείνο που θα ονομαστεί στη συνέχεια ανδρικό. Αφού οι ψυχές θα τοποθετούνται αναγκαστικά στα πλάσματα, οπότε ένα μέ­ρος τους θα προστίθεται κι ένα θ' αφαιρείται από το σώμα τους, στην αρχή θα δημιουργηθεί σε όλα τα πλάσματα αναγκαστικά μια έμφυτη και κοινή εντύπωση εξαιτίας αυτών των βίαιων μεταβολών.
Δεύτερον, θα υπάρχει επι­θυμία ανακατεμένη με απόλαυση και λύπη. Τρίτον, θα προκαλείται φόβος και θυμός και όλα τα άλλα πάθη που είναι είτε συγγενικά είτε αντίθετα μ' αυτά. Αν οι ανθρώ­πινες ψυχές υποτάξουν τα πάθη αυτά, θα ζήσουν με δικαιοσύνη· διαφορετικά θα βουτηχτούν στην αδικία. Κι όποιος περάσει σωστά τον χρόνο που έχει οριστεί γι' αυτόν, θα επιστρέψει μετά τον θάνατο του στο άστρο απ' όπου ξεκί­νησε για να ζήσει εκεί ευτυχισμένα. Αν όμως δεν γίνει αυτό, τότε στη δεύτερη γέννηση του θα γίνει γυναίκα. Αν, ακόμα και τότε, δεν σταματήσει να κάνει κακό, θα συνεχίσει να μεταβάλλεται ανάλογα με το είδος της κα­κίας του στο αντίστοιχο άγριο θηρίο.
Αυτές οι μεταμορφώ­σεις δεν θα σταματήσουν παρά μόνο όταν υποταχθεί στην περιφορά του αμετάβλητου και αναλλοίωτου που έχει μέσα του και, κυριαρχώντας με τη λογική σ' εκείνη τη φοβερή μάζα φωτιάς, νερού, αέρα και γης που του δόθηκε μετά τη γέννηση του, θυελλώδη και παράλογη μάζα, επιστρέψει και πάλι στην αρχική άριστη μορφή του.

Αφού λοιπόν ο θεός τους έδωσε αυτές τις εντολές, ώστε να είναι ανεύθυνος για τις μελλοντικές κακίες τους, συνέχισε να σπέρνει κι άλλες ψυχές στη γη, στο φεγγάρι και στα υπόλοιπα όργανα του χρόνου. Ύστερα ανέθεσε στους νέους θεούς να δημιουργούν θνητά σώματα, να ελέγχουν το υπόλοιπο της ανθρώπινης ψυχής, που έπρεπε να προστεθεί, και να κυβερνούν τα θνητά πλάσματα με τον καλύτερο και ωραιότερο δυνατό τρόπο που είχαν στη διάθεση τους, εκτός πια κι αν αυτά γίνονται μόνα τους αίτια συμφορών για τον εαυτό τους.
Όταν έδωσε αυτές τις εντολές, ο δημιουργός κλείστηκε πια στον εαυτό του με τον συνηθισμένο του τρόπο. Κι όσο βρισκόταν σ' αυτή την ήρεμη κατάσταση, τα παιδιά του κατανόησαν τις διαταγές που είχαν πάρει και υπάκουσαν σ' αυτές. Πήραν λοιπόν την αθάνατη αρχή του θνητού πλά­σματος και, με παράδειγμα τον πατέρα τους, δανείστηκαν από τον κόσμο τμήματα φωτιάς, γης, νερού και αέρα, με την υπόσχεση να του τα επιστρέψουν πάλι αργότερα, κι άρχισαν να τα συνδέουν μεταξύ τους, για να φτιάξουν ένα ενιαίο σύνολο,   όχι με τους αδιάλυτους δεσμούς που είχαν δεθεί εκείνα τα ίδια, αλλά στερεώνοντας τα υλικά με αμέ­τρητα καρφιά τόσο μικρά που ήταν αόρατα. Έτσι έφτια­ξαν κάθε σώμα ανεξάρτητο από τα άλλα και μέσα του έβαλαν τις περιφορές της αθάνατης ψυχής. Τότε οι ψυ­χές, κλεισμένες μέσα στο σώμα σαν σε μεγάλο ποτάμι, ούτε το κατεύθυναν ούτε κατευθύνονταν απ' αυτό, αλλά μόνο παρέσυραν και παρασύρονταν βίαια, κάνοντας έτσι ολόκληρο το ζωντανό πλάσμα να κινείται άτακτα κι ακα­τάστατα σε οποιαδήποτε κατεύθυνση, αφού διέθετε και τις έξι κινήσεις. Πήγαινε δηλαδή μπρος, πίσω, πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά και περιπλανιόταν σε όλες τις κατευθύν­σεις. Μολονότι όμως το κύμα, που πλημμύριζε την ψυχή και μετά ξεχυνόταν έξω απ' αυτή καθώς της έδινε τροφή, ήταν πολύ δυνατό, πολύ μεγαλύτερη ήταν η ταραχή που δημιουργούσαν στα πλάσματα διάφορα άλλα εξωτερικά αίτια, όταν τύχαινε κάποιο απ' αυτά να συγκρουστεί με ξένη φωτιά που συναντούσε στον δρόμο του ή με στέρεο τμήμα γης ή με τη γλιστερή επιφάνεια του νερού ή με κάποια ανεμοθύελλα της ατμόσφαιρας. Όλες οι κινήσεις που οφείλονταν σ' αυτές τις αιτίες περνούσαν από το σώ­μα κι έπεφταν πάνω στην ψυχή. Γι' αυτό τον λόγο ονο­μάστηκαν τότε αισθήσεις  όπως δηλαδή εξακολουθούν να ονομάζονται και σήμερα.

Ακόμα, προκαλώντας συνεχείς και έντονες κινήσεις καθώς συναντούσαν το αιώνιο ρεύμα του ποταμού και δημιουργώντας ισχυρή ταραχή στην πε­ριφορά της ψυχής, εμπόδισαν τελικά με το αντίθετο ρεύμα τους τη ροή του αμετάβλητου που προχωρούσε δημιουργι­κά. Από το άλλο μέρος διατάραξαν την πορεία και του μεταβλητού μπερδεύοντας την τάξη του, δηλαδή τα τρία διαστήματα του διπλού και του τριπλού αλλά και τα ενδιά­μεσα και τους δεσμούς των τριών προς δύο, τεσσάρων προς τρία και εννέα προς οκτώ, που δεν μπορούσαν να χαλάσουν παρά μόνο από εκείνον που τα είχε φτιάξει.
Προκάλεσαν ακόμα κάθε είδους συστροφές, δημιουργώντας διάφορες ρωγμές και φθορές στους κύκλους τους, με αποτέλεσμα να συγκρατούνται πολύ χαλαρά μεταξύ τους, να κινούνται ακανόνιστα και κάποτε να βρίσκονται σε αντίθετη, πλάγια ή ανάποδη κίνηση. Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι κάποιος, αφού πέσει σε ύπτια στάση, στηρίξει το κεφάλι στη γη και τα πόδια σε κάτι ψηλά πάνω του. Στη θέση που βρίσκεται ο πάσχων και οι θεατές το δεξί μέρος του ενός θα φαίνεται στους υπόλοιπους αριστερό και το αριστερό δεξί. Το ίδιο ακριβώς και άλλα παρόμοια συμβαίνουν και με τις περιφορές της ψυχής κάθε φορά που θα συναντήσει κάποιο εξωτερικό αντικείμενο που ανήκει στην κατηγορία του αμετάβλητου ή του μεταβλητού, τότε λένε αντίστοιχα ότι είναι ίδια ή διαφορετική απ' αυτό, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την αλήθεια. Έτσι γίνονται ψεύτες και ανόη­τοι· μεταξύ τους δεν υπάρχει καμιά περιφορά που άρχει ή κυβερνά.
Αν πάλι μερικές εξωτερικές αισθήσεις συγκρου­στούν, καθώς κινούνται, μ' αυτές τις περιφορές και παρα­σύρουν μαζί τους ολόκληρο το υλικό περίβλημα της ψυχής, τότε αυτές οι περιφορές, μολονότι εξουσιάζονται, φαίνο­νται να εξουσιάζουν. Αυτός είναι ο λόγος που, όταν η ψυχή κλειστεί σε θνητό σώμα, μετατρέπεται αμέσως σε ανόητη. Όταν όμως το ρεύμα που τρέφει και αυξάνει το σώμα μειώνεται σε ένταση, τότε οι περιφορές ηρεμούν, παίρνουν τον κανονικό τους δρόμο και γίνονται συνεχώς σταθερότε­ρες καθώς περνάει ο χρόνος. Τελικά οι τροχιές των διαφό­ρων κύκλων κινούνται σύμφωνα με τη φυσική τους κατεύ­θυνση και δίνουν τη σωστή ονομασία στο μεταβλητό και στο αμετάβλητο, έτσι ώστε ο κάτοχος τους να γίνεται συνετός.
Αν, μαζί μ' αυτά, υπάρξει σωστή ανατροφή και εκπαίδευση, ο άνθρωπος γίνεται απόλυτα υγιής και απο­φεύγει τη μεγαλύτερη ασθένεια.
Αν όμως τα παραμελή­σει, θα περάσει άσχημη ζωή και θα επιστρέψει στον Άδη ατελής και ανόητος." 
Πλάτων-Τίμαιος ή Περί φύσεως, εκδ. Ο. Χατζόπουλος