Ο Ζάλμοξις λέγεται πως γεννήθηκε το 731 π.Χ. Θεωρείται πρόσωπο είτε μυθικό είτε πραγματικό και του έχουν αποδοθεί διάφορες ταυτότητες. Ένας εκπολιτιστής ο οποίος εισήγαγε τον αστικό πολιτισμό στους πολεμοχαρείς Γέτες και έγινε βασιλιάς τους. To βασίλειό του έφθανε ως την Τρανσυλβανία. Κατ’ άλλους ήταν θεός του ουρανού, του Άδη και των μυστηρίων. Του δίδεται ο χαρακτηρισμός του προφήτη, αλλά και του αποδίδεται πως ήταν ο πρώτος ο οποίος εισήγαγε τον μονοθεϊσμό στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Υπήρξε διδάσκαλος τεχνικών αθανασίας και μύστης ο οποίος εισήγαγε δοξασίες από τη φαραωνική Αίγυπτο. Κατά μία εκδοχή ήταν φιλόσοφος και μαθητής του Πυθαγόρα ή σε άλλη εκδοχή σκλάβος του ο οποίος απέκτησε την ελευθερία του. Ο Ηρόδοτος τον τοποθετεί χρονικώς πριν τον Πυθαγόρα. Ο Πλάτων στον διάλογο “Χαρμίδης” περιγράφει τον Ζάλμοξι ως πρωτεργάτη της ολιστικής ιατρικής και θεραπευτικής με έμφαση στις δυνατότητες του εγκεφάλου και της σκέψης. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα γνώριζε πανίσχυρα ξόρκια. Ορισμένοι θρησκειολόγοι ισχυρίζονται πως πρόκειται για τον Σαβάζιο των Θρακών.
Κατά το Στράβωνα, ο Ζάλμοξις έχαιρε του σεβασμού του βασιλιά των Γετών αλλά και των απλών ανθρώπων, καθώς είχε την ικανότητα να ερμηνεύει θεϊκές αμφισημίες. Σύμφωνα με τον Μνασέα πρόκειται για ονομασία του Κρόνου. Ακόμα του αποδίδεται πως ήταν ο πρώτος ο οποίος δίδαξε στην Ευρώπη την ακρεοφαγία.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, την οποία επίσης αναφέρει ο Ηρόδοτος και η οποία απηχούσε πεποιθήσεις των Ελλήνων των παρευξεινείων περιοχών, ο Ζάλμοξις έζησε καταρχήν στη Σάμο, αρχικά ως σκλάβος και μαθητής του Πυθαγόρα, ο οποίος τον δίδαξε τη μεταφυσική θεωρία αλλά και τα περί ιερουργίας. Μετά την απελευθέρωσή του περιπλανήθηκε σε πολλά μέρη και γνώρισε την ιωνική νοοτροπία και τον πολιτισμό, συγκεντρώνοντας μεγάλη περιουσία. Όταν επέστρεψε στη βυθισμένη στη φτώχεια και την αμάθεια πατρίδα του έχτισε ένα μέγαρο όπου παρέθετε γεύματα στους διακεκριμένους συμπατριώτες του. Κατά τη διάρκεια των γευμάτων, ο Ζάλμοξις δίδασκε για μια μεταθανάτια ζωή σε έναν τόπο όπου οι πιστοί θα απολάμβαναν αιώνια κάθε ευτυχία.
Μόλις ολοκλήρωσε τη διδασκαλία του εξαφανίστηκε μέσα σε έναν υπόγειο θάλαμο, τον οποίο είχε ο ίδιος κατασκευάσει. Έζησε μέσα στο θάλαμο αυτό για τρία ολόκληρα χρόνια, ενώ οι συμπατριώτες του τον θρηνούσαν σαν νεκρό. Όταν τον τέταρτο χρόνο ο Ζάλμοξις ξανά εμφανίστηκε μπροστά τους, οι Θράκες πείστηκαν ότι η διδασκαλία του ήταν αληθινή. Στη συνέχεια έπεισε το βασιλιά να τον προσλάβει ως συνάρχοντα για να ερμηνεύει τα σημάδια των θεών, αλλά τελικά λατρεύτηκε ο ίδιος ως τέτοιος έχοντας αποχωρήσει από τα εγκόσμια και μεταφερθεί σε τόπο σπηλαιώδη και αδιάβατο, απ’ όπου ερχόταν σπάνια σε επαφή μόνο με το βασιλιά και τους αυλικούς του. Το όρος Κογαίωνον, όπου διέμεινε ο Ζάλμοξις, θεωρήθηκε ιερό και το ονόμαζαν άγιο.
[4.93.1] Και πριν φτάσει στον Ίστρο, πρώτους υπέταξε τους Γέτες, που πιστεύουν πως είναι αθάνατοι. Γιατί οι Θράκες που έχουν τον Σαλμυδησσό και κατοικούν βορειότερα από τις πόλεις Απολλωνία και Μεσημβρία, που ονομάζονται Σκυρμιάδες και Νιψαίοι, παραδόθηκαν στο Δαρείο χωρίς αντίσταση· αντίθετα οι Γέτες έδειξαν αποκοτιά κι υποδουλώθηκαν αμέσως, αυτοί που ήταν οι πιο αντρειωμένοι κι οι πιο δίκαιοι από τους Θράκες.
[4.94.1] Λέγοντας πως είναι αθάνατοι, να τι εννοούν· πιστεύουν ότι δεν πεθαίνουν και ότι καθένας τους που χάνεται πηγαίνει και συναντά τον θεό τον Σάλμοξη· κι άλλοι τους τον ίδιο αυτό θεό τον λένε Γεβελέιζη. [4.94.2] Και κάθε πέντε χρόνια έναν τους, που του έπεσε ο κλήρος, τον στέλνουν μαντατοφόρο στον Σάλμοξη, με παραγγελίες για ό,τι κάθε φορά έχουν ανάγκη. Να πώς τον στέλνουν· ορισμένοι απ᾽ αυτούς μπαίνουν στη γραμμή κρατώντας τρία ακόντια, κι άλλοι πιάνουν απ᾽ τα χέρια κι απ᾽ τα πόδια αυτόν που στέλνουν να συναντήσει τον Σάλμοξη, κι αφού τον ανεβοκατεβάσουν στον αέρα, τον ρίχνουν πάνω στις αιχμές των ακοντίων. [4.94.3] Κι αν ετούτος σφηνωθεί στις αιχμές και πεθάνει, πιστεύουν ότι εξιλέωσαν τον θεό· αν όμως δεν πεθάνει, τα βάζουν με τον μαντατοφόρο, λέγοντας πως είναι κακός, κι αφού τον φορτώσουν με κατηγορίες, στέλνουν άλλον· ό,τι παραγγελίες έχουν του τις δίνουν όσο ακόμα είναι ζωντανός. [4.94.4] Οι ίδιοι αυτοί Θράκες, όταν βροντά κι αστράφτει, ρίχνοντας βέλη ψηλά προς τον ουρανό φοβερίζουν το θεό, γιατί πιστεύουν πως δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός απ᾽ τον δικό τους.
[4.95.1] Από τους Έλληνες που είναι εγκατεστημένοι στον Ελλήσποντο και στον Πόντο πληροφορήθηκα πως ετούτος ο Σάλμοξης ήταν άνθρωπος κι έζησε στη Σάμο, σα δούλος, μάλιστα δούλος του Πυθαγόρα, του γιου του Μνησάρχου· [4.95.2] και πως εκεί κέρδισε την ελευθερία του, απόχτησε μεγάλη περιουσία κι αφού την απόχτησε έφυγε αποκεί και πήγε στη χώρα του· και καθώς οι Θράκες ζούσαν στη μιζέρια και ήταν αβανάκηδες, ο Σάλμοξης τούτος που έμαθε πώς ζούσαν οι Ίωνες, και φερσίματα πολύ πιο σοφά απ᾽ ό,τι θα περίμενες στη Θράκη —ο άνθρωπος είχε ζήσει ανάμεσα σε Έλληνες και κοντά στον Πυθαγόρα που στη σοφία δεν είχε τον όμοιό του—, ίδρυσε μια λέσχη για άντρες, [4.95.3] όπου φιλοξενώντας τους πρώτους της πόλης και τραπεζώνοντάς τους τούς έκανε πρωτάκουστη διδασκαλία, δηλαδή πως ούτε ο ίδιος ούτε οι συμπότες του ούτε οι απόγονοί τους, στον αιώνα, θα πεθάνουν, αλλά πως θα πάνε σ᾽ έναν τέτοιο τόπο, όπου αιώνια θα περιδιαβάζουν απολαμβάνοντας απόλυτη ευτυχία. [4.95.4] Και την ώρα που έκανε όσα καταγράψαμε κι έλεγε αυτά, κατασκεύαζε και μια υπόγεια κατοικία. Κι όταν αποτέλειωσε την κατοικία αυτή, χάθηκε από τα μάτια των Θρακών, κατέβηκε στο υπόγειο κι έζησε εκεί τρία χρόνια. [4.95.5] Κι οι άλλοι να τον αποζητούν και να τον κλαίνε σαν πεθαμένο· και τον τέταρτο χρόνο εμφανίστηκε στους Θράκες κι έτσι πείστηκαν στα λόγια του Σάλμοξη. Αυτά λένε πως έκανε.
[4.96.1] Εγώ τα όσα λένε γι᾽ αυτόν και για την υπόγεια κατοικία του ούτε τ᾽ αμφισβητώ ούτε πάλι τους δίνω μεγάλη πίστη, νομίζω όμως πως τούτος ο Σάλμοξης έζησε πολλά χρόνια πριν από τον Πυθαγόρα. [4.96.2] Τώρα, είτε έζησε κάποιος άνθρωπος Σάλμοξης είτε οι Γέτες τον έχουν θεό του τόπου τους, από μένα χαιρετίσματα. Αυτοί λοιπόν, που πιστεύουν σε τέτοια πράματα, υποδουλώθηκαν από τους Πέρσες κι αμέσως ακολούθησαν τον υπόλοιπο στρατό.
Υπάρχουν πολλές ερμηνείες για την πιθανή ετυμολογία του ονόματός του.
Άλλοι λένε πως προέρχεται από την θρακική ρίζα «ζάμολ» που σημαίνει “γη” άρα αποδίδει τις ιδιότητες των λέξεων “xθόνιος”, "υποχθόνιος”. Η κατοικία του σύμφωνα με ένα μύθο ήταν ο Άδης αλλά και οι αναφορές πως έζησε 3 χρόνια σε σπηλιά και έπειτα "αναστήθηκε" δίνουν την υπόνοια πως ίσως να του δόθηκε αυτό το όνομα (Ζάλμοξις) μετά την επάνοδό του στην γη και στην ζωή. Άλλοι λένε πως το όνομα προέρχεται είτε, όπως αναφέρουν αρχαίες πηγές, σημαίνει “ντυμένος με δέρμα”, “κρυφός ” και “ξένος”. Πιθανότατα το όνομα προέρχεται από τη θρακική λέξη «ζαλμός», που σημαίνει δέρμα. Όπως αναφέρει ο Σύριος νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πορφύριος, όταν γεννήθηκε, έραψαν επάνω του δέρμα αρκούδας για να τον σκεπάσουν. Μια άλλη προσέγγιση αποδίδει το όνομα αυτό στη βορειοθρακική πόλη Σαλμυδησσό.
Παρακάτω θα διαβάσουμε τι μας αφηγείται ο Σωκράτης μέσα από το πλατωνικό έργο Χαρμίδης για την φύση των θεραπειών του Ζάλμοξη.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ:
«Το ίδιο συμβαίνει, Χαρμίδη, και με τους μαγικούς στίχους. Τους έμαθα εκεί πέρα, στο στρατό, από κάποιο θράκα γιατρό, μαθητή του Ζαλμόξιδος, έναν από εκείνους πού, καθώς λέγεται, έχουν τη δύναμη να χαρίζουν στους ανθρώπους την αθανασία. "Έλεγε, λοιπόν, ο Θραξ εκείνος, ότι οι Έλληνες γιατροί έχουν δίκιο ακολουθώντας τη θεωρία που σου είπα, «άλλα», έλεγε ακόμη, «ο Ζάλμοξις, ο βασιλιάς μας, που είναι θεός, λέγει ότι όπως δεν πρέπει να επιχειρούμε να γιατρέψουμε τα μάτια χωριστά από το κεφάλι, ούτε το κεφάλι χωριστά από το σώμα, έτσι και το σώμα δεν πρέπει να το υποβάλλουμε σε θεραπεία χωριστά από την ψυχή, κι' ότι αν οι περισσότερες αρρώστιες διαφεύγουν από τους 'Ελληνες γιατρούς, αιτία είναι ότι αυτοί αγνοούν το σύνολο που πρέπει να υποβάλλουν σε θεραπεία, και που αν αυτό δεν είναι καλά ούτε το μέρος μπορεί να είναι καλά». Γιατί όλα, έλεγε, από την ψυχή ξεκινάνε, και τα κακά και τα καλά στο σώμα και σ' ολόκληρο τον άνθρωπο, κι' απ' αυτή απορρέουν επάνω του, όπως από το κεφάλι στα μάτια, και ότι πρέπει εκείνη πρώτα και κυρίως να θεραπεύουμε, αν θέλουμε και το κεφάλι και το υπόλοιπο σώμα να είναι καλά. Και θεραπεύεται η ψυχή, έλεγε, αγαπητέ μου, με μερικούς μαγικούς στίχους, με κάτι ξόρκια, κι αυτά είναι οι καλοί λόγοι, από τέτοιους λόγους γεννιέται στην ψυχή ή σωφροσύνη, κι' άμα αυτή γεννηθεί και είναι μέσα στην ψυχή, εύκολα μπορούμε να δώσουμε την υγεία και στο κεφάλι και στο υπόλοιπο σώμα. Μαθαίνοντας μου, λοιπόν, το φάρμακο και τους στίχους, «μη πεισθείς», μου είπε, «σε κανένα να του θεραπεύσεις το κεφάλι με το φάρμακο, αν δεν σου εμπιστευθεί πρώτα την ψυχή του να τη θεραπεύσεις με τους στίχους. Γιατί σήμερα», συνέχισε, ,«αυτό είναι το λάθος όσον άφορα τους ανθρώπους, ότι χωριστά για το καθένα, τη σωφροσύνη και την υγεία, μερικοί προσπαθούν να ασκούν την ιατρική». Και μου σύστησε με πολλή επιμονή, όσο πλούσιος, όσο ευγενής, όσο ωραίος κι' αν είναι κανείς, να μη πεισθώ να κάμω αλλιώς. Εγώ, λοιπόν,—ορκίστηκα, και είμαι υποχρεωμένος να συμμορφωθώ—θα συμμορφωθώ, λοιπόν, κι' αν θέλεις, σύμφωνα με τις εντολές του ξένου, να εμπιστευθείς πρώτα την ψυχή σου στους μαγικούς στίχους του Θράκα, θα σου δώσω το φάρμακο για το κεφάλι, αν όχι, δεν μπορώ να κάμω τίποτε για σε, αγαπητέ Χαρμίδη».
Οι αιώνες σκέπασαν με πέπλα την αλήθεια. Εάν υπήρξε ο Ζάλμοξις ή όχι είναι κάτι που ίσως δεν θα μαθευτεί ποτέ. Οι συμπτώσεις όμως με κάποιο άλλο πρόσωπο μυθολογικό μιας άλλης μυθολογίας, που όμως θέλουν να πιστέψει ο κόσμος πως είναι αληθινός, είναι πολλές.
Ο Ζάλμοξις έρχεται πίσω στον λαό του, ο οποίος ζει αμόρφωτος και φτωχός, μετά από μακρόχρονη απουσία, ως ένας άλλος «Μεσσίας» . Βοηθά και γιατρεύει με τις ανώτερες γνώσεις ιατρικής που έχει. Διδάσκει την αιώνιο ζωή και ότι μετά θάνατον ο άνθρωπος επιβραβεύεται πηγαίνοντας σε κάποιον είδους "παράδεισο' κοντά στο Θεό. Βέβαια για να γίνει πιστευτός και να αποδείξει την αλήθεια του παριστάνει τον νεκρό για τρία χρόνια αλλά ως εκ θαύματος ανασταίνεται και ο λαός τον πιστεύει και τον λατρεύει ως Θεό.
Βέβαια όλα αυτά έχουν γραφτεί από τον Ηρόδοτο τον 5ο αι π.χ και λέγεται πως έχουν διαδραματιστεί δύο αιώνες ακόμα πιο πίσω.
Πολλές οι ομοιότητες με κάποιον "υιό του θεού". Δεν νομίζετε;
Τα συμπεράσματα δικά σας.
Έρευνα και συλλογή πληροφοριών: Γιώβη Βασιλική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου