Translate

Πέμπτη 1 Μαΐου 2014

Ο πράσινος καλομηνάς Μάϊος

Τον περιμένουν όλοι σαν τον καλύτερο μήνα του χρόνου. Γι’ αυτό τον είπαν και Καλομηνά και Πράσινο. Στην Μακεδονία, Κερασάρη απ’ τα φημισμένα κεράσια της εποχής και στην Ήπειρο Λούλουδο. Στην Κάλυμνο, Θερισμό και στην Κύπρο, Πεντεφά, λόγω της μεγάλης διάρκειας της ημέρας. 
Δεν είναι άλλος από τον Μάιο, που οφείλει το όνομά του στη θεά Μαία, μητέρα του Ερμή, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία.
Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του έτους κατά το Ιουλιανό και Γρηγοριανό Hμερολόγιο και έχει 31 ημέρες.
Σύμφωνα με τον τρόπο διαίρεσης του χρόνου των Αρχαίων Ελλήνων, ο Μάιος αντιστοιχούσε σε μέρος του Μουνιχιώνα και του Θαργηλιώνα.

 Από την αρχαία εποχή, ο μήνας αυτός εθεωρείτο σύμβολο της άνοιξης και της νεότητας και ήταν προστατευόμενος από τον Απόλλωνα, τον οποίο προσωποποιούσαν με έναν άντρα στο μεταίχμιο δύο ηλικιών, που φορούσε στο κεφάλι του κάνιστρο με λουλούδια. 
Επίσης την εποχή αυτή, ανεβαίνει ο Ευανθής Διόνυσος από τον Άδη, όπου τον έριξε σκοτωμένο ο Περσέας. Πατά τον θάνατο και η ανάστασή του την φύση ανασταίνει.
Στις 16 Μουνυχιώνος, που αντιστοιχεί στην πρώτη μέρα του Μάη, γιορτάζονταν στον Πειραιά τα Μουνύχια, προς τιμήν της Μουνυχίας Αρτέμιδος, με πομπές στον ιερό λόφο της Μουνυχίας, την σημερινή Καστέλα, όπου πρόσφεραν γλυκίσματα στην θεά και τελούσαν νεανικούς αγώνες. 
Επίσης γιορτάζονταν τα Βαυρώνεια, προς τιμήν της Βαυρωνείας Αρτέμιδος. Οι Ρωμαίοι αργότερα, την ημέρα αυτή γιόρταζαν τα γενέθλια της θεάς Μαίας.

Οι Αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης.  Από τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, μαζί με τις Oρφικές διδασκαλίες, το ρόδο έγινε σύμβολο και υμνήθηκε.  Ο Aνακρέων ύμνησε έτσι το άνθος αυτό του Mαγιού:
«Pόδον, άνθος των ερώτων αναμίξωμεν τω Bάκχω ρόδον, ωραίον άνθος ενθέντες τοις κροτάφοις ευθυμήσωμεν εν τούτοις».
Δρώμενο της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα κατά τα νεότερα χρόνια ήταν η ανάσταση του Μαγιόπουλου. Ένας έφηβος εμιμείτο στα ξέφωτα του δάσους τον πεθαμένο, Διόνυσο. Κοπέλες τον στόλιζαν με άνθη και του τραγουδούσαν τον κομμό, το θρήνο και τον οδυρμό, μέχρι που να «αναστηθεί» και μαζί με αυτόν όλη η φύση. 
Την ανοιξιάτικη λαμπρότητα ψάλλει ο ουράνιος Πίνδαρος:
Φοίνικος έρνος οπότ΄οιχθέντος Ωράν θαλάμου. Εύοδμον επαιωσιν έαρ, φυτά νεκτάρεα. Τότε βάλλεται , τότ΄επ΄αμβρόταν χέρσον εραταίίων φόβαι ρόδα τε κόμαισι μίγνυται, αχεί τ΄ομφαί μελέων συν αυλοίς, αχεί τε Σεμέλαν ελικάμπυκα χοροί.
Το βλαστάρι του φοίνικα, των Ωρών σαν ανοίξει ο θάλαμος και τα μυρωδάτα φυτά μυριστούν την εύοσμη άνοιξη, τότε πετιέται, τότε στη γη των αθανάτων σωρός χαριτωμένοι μενεξέδες και τριαντάφυλλα με τα μαλλιά ανακατεύεται και ηχεί γλυκιά φωνή με λυρικούς αυλούς και σέρνουνε χορούς για την ανθοστεφάνωτη Σεμέλη.


Παρ’ όλο που γενικά ο Μάιος θεωρείται ως ο τελευταίος μήνας της Άνοιξης, είναι στην ουσία το μέσο της ανθοφόρας αυτής εποχής αφού το Καλοκαίρι δεν αρχίζει παρά δύο δεκαήμερα μετά το τέλος του, στις 21 Ιουνίου. 
Ο Μάιος, είναι πράγματι «μήνας χαράς και λατρείας της βλάστησης, με δοξασίες και έθιμα διαχρονικού χαρακτήρα», όπως το παραδοσιακό έθιμο με το πρωτομαγιάτικο στεφάνι
Οι λαϊκές προλήψεις θεωρούν τον Μάιο «μαγεμένο» γι’ αυτό αποφεύγονται οι γάμοι και οι σοβαρές εργασίες στη διάρκειά του, εξ ου και η παροιμία «Στον καταραμένο τόπο, τον Μάη μήνα βρέχει». Όλοι οι λαοί, πάντως, την Πρωτομαγιά γιόρταζαν την ανθοφορία της Φύσης και την απαρχή των «καλών καιρών»
Κι ενώ οι λαϊκές παροιμίες, όπως, «Μάη μου, Μάη δροσερέ κι Απρίλη λουλουδάτε» και «ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια», προσπαθούν να μας επαναφέρουν στην τάξη, οι παιδικές αναμνήσεις δεν μας το επιτρέπουν. Κι έτσι συνεχίζουμε να τραγουδάμε: «Ο Μάιος μας έφτασε/εμπρός βήμα ταχύ/να τον προϋπαντήσουμε/παιδιά στην εξοχή»


Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού της Πρωτομαγιάς σε όλους τους πολιτισμούς ήταν η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη, η αυθόρμητη λατρεία της βλάστησης, οι μαγικές ενέργειες για την τελείωσή της και η προσπάθεια «μετάληψης» των δυνάμεων της φύσης. 
Τόπος εορτασμού λοιπόν ήταν η εξοχή, όπου συνηθιζόταν κυλίσματα στη χλόη, πλύσιμο του προσώπου με μαγιάτικη δροσιά, χτύπημα του σώματος με χλωρά κλαριά κ.λ.π Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το μαγιάτικο στεφάνι στην πόρτα των σπιτιών από διάφορα άνθη και καρπούς.
Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, πλούσια σε εκδηλώσεις σε παλαιότερες εποχές. Εφτά ειδών λουλούδια η παράδοση το θέλει τα μαγιοστέφανα να στολίζουν. Τριαντάφυλλα, βιολέτες, γεράνια, γαρύφαλλα, μαργαρίτες, ανεμώνες και υάκινθοι. Ανάμεσά τους τοποθετημένα και αγκάθια και φύλλα μαύρης συκιάς για τους εχθρούς, στάχυα, κλωνιά ροδιάς και μυγδαλιάς για την ευφορία, μα και σκόρδα για την βασκανία. 
  Η πρώτη Μαΐου έχει χαρακτηρισθεί σχεδόν παγκόσμια ημέρα αργίας (αν και δεν είναι αργία, είν' απεργία) και διατυπώσεων των διεκδικήσεων των εργαζομένων, αφού είναι συνδεδεμένη με το εργατικό κίνημα όταν το 1886 έγιναν οι μεγάλες διαδηλώσεις στο Σικάγο με αίτημα τα τρία οχτάρια: οχτώ ώρες εργασίας, οχτώ ψυχαγωγία και οχτώ ύπνος.
Στην χώρα μας, η απεργία των καπνεργατών του 1936 στη Θεσσαλονίκη βάφτηκε με αίμα που καταγράφηκε, στις εφημερίδες της άλλης ημέρας, με μια χαρακτηριστική φωτογραφία η οποία έδειχνε μια μάνα να οδύρεται πάνω από το σκοτωμένο της παιδί. 
Η φωτογραφία εκείνη ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον  «Επιτάφιο»: 
«Μέρα Μαγιού μου μίσεψες/μέρα Μαγιού σε χάνω…».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου