Ο ίππος και τα ονόματα που προκύπτουν από αυτόν ή ο έλλογος ίππος

Είναι ο ίππος άλογο ή είναι παράλογο να τον αποκαλούμε άλογο;

Από τα βάθη των αιώνων ο ίππος υπήρξε φίλος, βοηθός, συνοδός του ανθρώπου. Τόσο πολύ συνυφάνθηκαν οι ζωές τους, που από αυτήν την ταύτιση δημιουργήθηκαν οι Κένταυροι, μισοί άνθρωποι-μισοί ίπποι, ρωμαλέοι, γενναίοι, ευφυείς.

Οι απολιθωμένοι σκελετοί, που βρέθηκαν σε διάφορα γεωλογικά στρώματα της Ευρώπης, αποδεικνύουν ότι ο ίππος ζούσε στα μέρη αυτά πολύ προτού εμφανισθεί ο άνθρωπος και συνεχίζει να ζει ακόμη. Πράγμα που σημαίνει ότι ο ίππος είναι σθεναρό ζώο που ανθίσταται ακόμη και στις γεωλογικές ανακατατάξεις...

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ώτα του, που μπορούμε να πούμε ότι είναι ο καθρέφτης της ψυχής του.

Από τη θέση τους μπορεί να καταλάβει κανείς την ψυχική κατάσταση του ζώου και από την κίνησή τους το βαθμό της νευρικής του υπερδιέγερσης.

Ώτα προτεταμένα εκφράζουν φόβο, ώτα ανορθωμένα προδίδουν ανησυχία, ώτα κατεβασμένα σημαίνουν ηρεμία, ώτα στραμμένα προς τα έξω μαρτυρούν οργή.

Οι κινήσεις του ίππου είναι λεπτές και εκδηλώνουν ευγένεια, υπερηφάνεια αλλά και ισχύ. Η νοημοσύνη, η αντίληψη και η καλοσύνη του είναι μεγάλες.

Οι αρετές του οδήγησαν τον άνθρωπο να τον διαλέξει ως ανεκτίμητο σύντροφο, να τον υμνήσει στα έπη του, να χαράξει το σχήμα του σε βράχους, να σμιλέψει την αρμονική μορφή του σε διάφορα υλικά και να τον ζωγραφίσει σε πίνακες μεγάλης αισθητικής αξίας.

Ο καλπασμός του υπήρξε πηγή έμπνευσης μουσικών και ποιητών. Υπήρξε έναυσμα για χορογραφίες.

Στην ελληνική ονοματοδοσία ο ίππος κατέχει εξέχουσα θέση ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό ονομάτων.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ο Ηρακλής είχε 71 γιούς και μία κόρη. Σύμφωνα με το αριθμοσοφικό σύστημα του Πυθαγόρα 71=7+1=8, 8+1 (κόρη)=9. Το εννέα θεωρείται ότι είναι ο αριθμός της υπέρτατης σοφίας.

Άξιο παρατήρησης είναι ότι στο όνομα πολλών από τους γιούς του Ηρακλή περιέχεται ο ίππος. Όπως: Εράσιππος (ο αγαπών τον ίππο), Κτήσιππος (που κατέχει, εξουσιάζει τον ίππο), Μενιππίδης (που έχει το σφρίγος του ίππου), Ιππεύς (άξιος ιππεύς), Ιππόδρομος (ο έφιππος δρομεύς), Ίππωτος (αυτός που έχει τα χαρακτηριστικά των ώτων του ίππου).

Ο κατάλογος των ονομάτων με συνθετικό τον ίππο είναι μακρύς. Είναι προφανές πως τα χαρακτηριστικά, τις δεξιότητες και τις αρετές του ίππου εθαύμαζαν οι Έλληνες και ήθελαν να τα εμφυσήσουν στους απογόνους τους.

Εύλογα τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα εάν ο ίππος εκτός των φαινομενικών υποκρύπτει και μυστηριακές ιδιότητες.

Θα επανέλθω αργότερα σε αυτό.

Εδώ θα αναφέρω κάποια ονόματα προσώπων. Θα παραλείψω το μεγάλο πλήθος των τοπωνυμίων με συνθετικό τον ίππο για την οικονομία του χώρου και του χρόνου.

Είναι προφανές ότι κανένα άλλο όνομα ζώου δεν συμπεριλήφθηκε σε ονόματα προσώπων όσο αυτό του ίππου.

Έτσι έχουμε:

 την Αγανίππη (*αγανός*-που έχει ήπιο ίππο)

 Τον-την Αγριππίνο-η (*αγρεύω*-που κατέχει τον ασκημένο στο κυνήγι ίππο)

 τον Αθάνιππο (τον μη αποθνήσκοντα ίππο)

τον Αλεξιππίδα (*αλέξω*-που τιθασσεύει τους ίππους)

τον Ανάξιππο (βασιλέα των ίππων)

τον Βάθιππο (*βαθύς*-τον έχοντα σώφρονα ίππο)

τον Δαμάσιππο (τον δαμάζοντα τον ίππο)

τον Δέξιππο (τον κατέχοντα τον δεξιό ίππο)

την-τόν Διωξίππη-ο (*διώκειν άρμα*-αυτόν που ελαύνει τους ίππους)

την-τον Ερμίππη-ο ( *έρμα*-τον προστάτη των ίππων)

τον Ευάρχιππο (τον καλώς κυβερνώντα τους ίππους)

τον Ευδάμιππο (*δαμάω*-τον καλώς τιθασσεύοντα τους ίππους)

τον Ευξένιππο (*εύξενος*-τον έχοντα φιλικό προς τους ξένους ίππο)

τον Εφιππο (ιππέα)

την-τον Ζευξίππη-ο (τον καλώς ζευγνύοντα τους ίππους)

τον Ηγήσιππο (*ηγέομαι*-τον οδηγούντα τον ίππο)

τον Ηριππίδα (τον έχοντα ήρι*πρωινός, εαρινός, ζωηρός* του ίππου-*ηρανός*)

τον Θέρσιππο (τον έχοντα θερμό αίμα-πύρινο λόγο *θέρος*)

τον Θούδιππο (τον κατέχοντα ροϊκό ίππο-*θούδωρ*)

τον Ικαρομένιππο ( τον κατέχοντα ίππο με το μένος του Ικάρου)

τον Κλειπίδδη (τον έχοντα τη δόξα του ίππου)

τον Κυάνιππο (τον έχοντα κυανούν ίππον)

την Κυδίππη (την έχουσα φημισμένο ίππο-*κύδιμος*)

τον Λεύκιππο, τον Μελάνιππο, τον Μελίσιππο ( τους έχοντες αντίστοιχα λευκό, μαύρο και γλυκύ-ήπιο ίππο)

την Μενίππη (την έχουσα την ανδρεία του ίππου)

τον-την Νίκιππο –η ( αυτόν που καταφέρνει νίκη με τον ίππο του)

την-τον Ξανθίππη-ο (τον έχοντα ξανθόν ίππον)

τον Ονήσιππο (χρήσιμο ίππο)

τον Όρσιππο (τον εξεγερμένο *όρνυμι* ίππο)

τον Πασιππίδα (που κατέχει ίππο, τον οποίο όλοι φροντίζουν)

τον Παύσιππο (που καταπραϋνει την ορμή του ίππου)

την Πυρίππη (την έχουσα έμπυρο ίππο)

τον-την Ρόδιππο-η (τον κατέχοντα κόκκινο ίππο)

τον Σάμιππο (τον κατέχοντα υψηλό *σάμος* ίππο)

τον Σπεύσιππο (τον κατέχοντα σπεύδοντα ίππο *σπεύδε βραδέως*)

τον Ταράξιππο (τον κατέχοντα ίππο που διαταράσσει, χλιμιντρίζει)

τον Φαίνιππο (τον κατέχοντα φωσφόρο ίππο)

τον Φίλιππο (τον φιλικώς διακείμενο προς τους ίππους)

τον-την Χρύσιππο-η (τον κατέχοντα χρυσό ίππο)

τον Ιππαγόρα (που διακηρύσσει τα του ίππου)

τον Ιππάλκιμο (τον κατέχοντα γενναίο-ρωμαλαίο ίππο)

την Ιππαρέτη (που κατέχει την αρετή του ίππου)

την Ιππαρχία (που άρχει των ίππων)

τον Ιππαρχίδη (που διευθύνει τους ίππους)

τον Ίππασο (που ελαύνει το άρμα -*ιππασία*)

τον Ιππημολγό (τον ικανό να ελαύνει τους ίππους την νύχτα)

τον Ιππία (τον φέροντα χαρακτηριστικά του ίππου)

τον Ιπποδάμαντα και την Ιπποδάμεια (που δαμάζουν τους ίππους)

την Ιπποδίκη (που δικάζει τους ίππους)

τον-την Ιππόθοο-η, ομοίως τον Ιπποθόωνα (που κατέχει τον ταχύ ίππο *θέω*)

τους Ιπποκενταύρους (εδώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον ίππο, 2/3 ίππου, 1/3 ανθρώπου)

τον Ιπποκλείδη (τον κατέχοντα την κλείδα – τον εξουσιάζοντα τον ίππο)

τον Ιπποκλή και τον Ίπποκλο (τους κατέχοντες την δόξα του ίππου)

τον Ιπποκορυστή (τον έφιππο πολεμιστή φέροντα περικεφαλαία *κόρυς*)

τον Ιπποκόωνα (τον κατέχοντα τον παρατηρητικό ίππο *κοέω*)

τον-την Ιπποκράτη  και τον Ιπποκρατίδα (τους κατέχοντες τους κραταιούς-ισχυρούς ίππους)

τον-την Ιπομέδωνα –ουσα (τον προστατεύοντα-κυβερνώντα τους ίππους *μέδων*)

τον Ιππολοχίδα και τον Ιππόλοχο  (τους κατέχοντες έφιππο λόχο)

τον-την Ιππόλυτο –η (αυτόν που λύει-απελευθερώνει τους ίππους)

τον Ιππόμαχο (που μάχεται έφιππος)

τον Ιππομένη (που έχει την ανδρεία του ίππου)

τον Ιππόνικο  (που εξασφαλίζει νίκη με τον ίππο του)

τον-την Ιππόνοο –η και τον Ιππονοϊδα (τους έχοντες την αντίληψη του ίππου)

την Ιππονόμη (που κατέχει τους νόμους που απορρέουν από τις αρετές του ίππου)

τον Ιπποσθένη (τον κατέχοντα το σθένος του ίππου)

τον Ιππόστρατο (τον κατέχοντα δύναμη ίση με ένα στρατό εφίππων)

τον Ιπποτάδη, τον Ίππωτο, τον Ιππότη, τον Ιποτίωνα (αυτούς που είναι έμπειροι στην ηνιόχηση ίππων)

τον Ίππυλο (τον φυλάττοντα ή έχοντα πρόσβαση στην πύλη του ίππου)

τον Ιππύν (τον έχοντα τεκνογόνο-γόνιμο ίππο *υιός*)

την Ιππώ και τον Ίππωνα (τους κατέχοντες τις δεξιότητες των ίππων)

τον Ιππώνακτα (τον βασιλέα-άνακτα των ίππων)

Aν επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε την ετυμολογία του λήμματος «ίππος» θα βρεθούμε μπροστά σε ένα πλήθος υποθέσεων για τις ρίζες του.

Κατά το λεξικό της Eλληνικής Γλώσσης Liddell-Scott ο αρχικός τύπος είναι ικFος, στα σανσκριτικά asvas, λατινικά equus, γοτθικά ashus κλπ.

Στο δε λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής του Σταματάκου παρατίθενται οι σανσκριτικοί τύποι asvah και aspo και διάφοροι άλλοι περσικοί, λατινικοί κλπ. Αναφέρεται όμως ότι ανεξήγητο παραμένει το –ι και το δασύ πνεύμα. Ενδιαφέρουσα προσέγγιση επιχειρεί η Μάρω Σολομή:

Στα σανσκριτικά asva σημαίνει ίππος. Από τη ρίζα as που σημαίνει έρχομαι-φθάνω ταχέως- διεισδύω, αν το s μετατραπεί σε κ προκύπτει η λατινική λέξη equus. Από το ak της σανσκριτικής προκύπτει επίσης το ικ του δασυνομένου ρήματος ίκω, που σημαίνει επίσης έρχομαι-φθάνω είτε επί τόπου ή επί χρόνου. Ισως το ικ προστιθέμενο στο ουσιαστικό «πους» να συνθέτει τη λέξη ίκπος-ίππος.

Στα σανσκριτικά εξ άλλου οι δύο asvin είναι οι δύο έφιπποι θεοί της ιατρικής.

Στο αέτωμα του ιερού του Ασκληπιού στην Επίδαυρο παρουσιάζεται στο κέντρο ο Ασκληπιός, στα δεξιά του ένας Κένταυρος (ίσως ο Ιπποκράτης) και στα αριστερά του μια αμαζόνα (ίσως η Ιππολύτη).

Η παρατήρηση αυτή της Μάρως για τη συσχέτιση της ιατρικής με τον ίππο χρήζει ασφαλώς εκτεταμένης μελέτης.
Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία μας δίνει ο Ευστάθιος (12^ος μ.Χ. αιώνας) στο βιβλίο του «Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσεια»:

«Ιππος, το ζώον ότι παρά το ίπτασθε τοις ποσί λέγεται και δυσί Π γράφεται και δει ο ίππος τω Ηλίω ανάκειται ως ταχυτάτω ταχύτατος. Και ότι και τοις ποταμοίς ωκείωται δια την ωκύτητα ή δια το φίλυδρον του ζώου».

Στο σημείο αυτό θα μου επιτρέψετε να προβώ σε μια αυθαιρεσία, στερούμενη επιστημονικής βάσεως, που θα την ονομάσω «αιρετικό στοχασμό».

Με απασχόλησε ο κραδασμός από τον καλπασμό του ίππου.

Αναρωτήθηκα κατά πόσον αυτός ο κραδασμός δημιουργεί δονήσεις στο περιβάλλον μας και εντός μας, οι οποίες οδηγούν σε ανάταση και αφύπνιση. Όπως επίσης εάν υπάρχει ομοιοκραδασμικότητα ανάμεσα στον καλπασμό και το χλιμίντρισμα του ίππου.

Όταν ο ίππος καλπάζει, η δύναμη με την οποία χτυπά το έδαφος με την οπλή του, αντιστρέφεται και τον εκτινάσσει στον αέρα.

Λαμβάνει, λοιπόν, τη γήινη δύναμη, την εκτινάσσει στον αέρα-αιθέρα και από εκεί την παραλαμβάνει εμπλουτισμένη με αιθερικά στοιχεία και την μεταφέρει εκ νέου με δύναμη στη γη.

Παρατηρώ επίσης ότι σχηματικά το Ι του ίππου είναι μια κατακόρυφη ευθεία γραμμή, που προφανώς σημαίνει άνοδο από τη γη. Το πρώτο Π παγιώνει αυτήν την άνοδο. Το δεύτερο Π παγιώνει την επαναφορά και την κάθοδο προς τη γη όπου ολοκληρώνεται με το Ο η διαδικασία μετουσίωσης και αμέσως μετά επισφραγίζεται με το συριστικό Σ –κεραυνό του Διός.

Στην ελληνική μυθολογία εξ άλλου ο Πήγασος (μετάβαση * ΠΗ*,εις την γη *ΓΑ*,του κεραυνού της σοφίας  *ΣΟΣ*), ο φτερωτός ίππος, όταν χτυπούσε με την οπλή του το έδαφος ανάβλυζαν πηγές – ενεργειακές πηγές, πηγές έμπνευσης, ενόρασης, ενατένισης, που από κάπου αλλού με τα φτερά του τις κόμιζε στη γη.

Ας δούμε τώρα τι μας παρέδωσε ο Πλάτων στο «Φαίδρο». Διαλεγόμενος ο Σωκράτης με το Φαίδρο λέει:

«Ομοιάζει ακριβώς η ψυχή με δύναμιν σύμφυτον αποτελουμένην από ζεύγος πτερωτών ίππων και από ηνίοχον. Αλλ’ οι μεν ίπποι και οι ηνίοχοι όλοι των θείων όντων και οι ίδιοι είναι αγαθοί και ευγενούς καταγωγής, των δε άλλων εμψύχων είναι μικτοί (αγαθοί και κακοί κατά την φύσιν) και πρώτον μεν ο ηνίοχος ημών (των άλλων) διευθύνει ζεύγος ίππων αλλ’ ευρίσκει ότι του είναι ο μεν είς ίππος εξαίρετος και από εξαίρετον γένος, ο δε έτερος αντίθετος του πρώτου και από κακόν γένος. Επίπονος, λοιπόν, κατ’ ανάγκην και δύσκολος η ηνιόχησις του ιδικού μας ανθρωπίνου οχήματος».

Στην έρευνα της ηνιόχησης του ανθρωπίνου οχήματός μας, τολμώ να πω ότι εντάσσεται και η παράδοση του Δούρειου ΄Ιππου των Αχαιών για την άλωση της Τροίας.

Ο υποτιθέμενος κενός Δούρειος Ίππος ηνιοχείται εκ των έσω από τους ανδρειότερους των Αχαιών, οι οποίοι κατατροπώνουν τον εχθρό με πρωτότυπη και ευφυή στρατηγική.

Εξυμνείται, λοιπόν, εδώ ο θρίαμβος του ίππου.

Ο θρίαμβος της θεϊκής ελλόγου δυνάμεως, της ενυπάρχουσας στο ανθρώπινο όχημά μας.

Ο θρίαμβος της ψυχής.

Συναγόμενο συμπέρασμα: Ο ίππος δεν είναι άλογο!

Vassia Zarif