"Τι ξέρετε εσείς από αρετή; Τι μπορείτε να ξέρετε από αρετή;.."

 "Πρέπει κανένας να μιλά με κεραυνούς κι αστροπελέκια στις ασθενικές κι αποκοιμισμένες αισθήσεις.
Αλλά η φωνή της ομορφιάς μιλάει απαλά: γλιστρά μονάχα κρυφά μέσα στις πιο αφυπνισμένες ψυχές.
Απαλά ο καθρέφτης μου τρεμούλιασε και με ξεγέλασε σήμερα· ήταν το ιερό και τρεμουλιαστό γέλιο της ομορφιάς. Η ομορφιά μου γέλασε σε σας τους ενάρετους σήμερα. Κι έτσι βγήκε η φωνή της από μέσα μου: <<Θέλουν να πληρωθούν κι από πάνω!...
   Θέλετε να σας πληρώσουν κι από πάνω εσάς τους ενάρετους! Θέλετε ανταμοιβή για την αρετή σας και τον ουρανό για τη γη, κι αιωνιότητα για το σήμερα σας;>>.
Και τώρα θυμώνετε μαζί μου επειδή διδάσκω ότι δεν υπάρχει ούτε ανταμοιβή, ούτε αφεντικό που να πληρώνει; Κι αληθινά σας λέω δεν διδάσκω ούτε καν πως η αρετή κλείνει μέσα της την ίδια την ανταμοιβή της.
Αλίμονο, αυτή ειν' η θλίψη μου: ανταμοιβή και τιμωρία βρίσκονται μαζί μέσα στην πηγή των πραγμάτων, - και τώρα, ακόμη και μέσα στα θεμέλια της ψυχής σας, εσείς ενάρετοι μου!
Άλλα τα λόγια μου, σαν το μουσούδι της αρκούδας, θα ξεσκίσουν τα θεμέλια της ψυχής σας, - και θα μ' ονομάσετε υνι που θα σας οργώσει. Όλα τα μυστικά της καρδιάς σας θα 'ρθουν στο φως· κι όταν θα κείτεστε στον ήλιο τσακισμένοι κι ανασκαμένοι, τότε η επίπλαστη βούληση σας θα διαχωριστεί απ' την αλήθεια σας.
Γιατί αυτή είναι η αλήθεια σας: είσαστε πολύ αγνοί για τη βρωμιά των λέξεων: εκδίκηση, τιμωρία, πληρωμή, ανταμοιβή.
Αγαπάτε την αρετή σας σαν η μητέρα το παιδί της· μα που ακούστηκε να θέλει πληρωμή μια μητέρα γιατί αγαπά το παιδί της;
Η αρετή σας ειν' ο πιο αγαπημένος εαυτός σας, - η δίψα του κύκλου είναι μέσα σας: να φτάσει στον ίδιο τον εαυτό του, - ο κάθε κύκλος αγωνίζεται και κλωθογυρίζει για να 'ναι πάντα ο εαυτός του.
Και το κάθε έργο της αρετής σας ειν' ένα άστρο που σβήνει, - το φως του ολοένα ταξιδεύει: μα κάποτε δε θα πάψει να ταξιδεύει;
Έτσι το φως της αρετής σας εξακολουθεί να ταξιδεύει ακόμη κι όταν το έργο της έχει ολοκληρωθεί. 
Η σκέψη μπορεί να ξεχαστεί και να πεθάνει, μα η φωτεινή της αχτίδα εξακολουθεί να ζει και να ταξιδεύει.
Τ' ότι η αρετή σας είναι ο ίδιος ο εαυτός σας κι όχι κάτι ξένο, ένα δέρμα, ένα κάλυμα, - αυτή ειν' η αλήθεια που βρίσκεται στο βάθος των ψυχών σας, ω, ενάρετοι μου!
Αλλά υπάρχουν πραγματικά κι αυτοί που για 'κείνους η << αρετή ειν' ένας σεισμός κάτω απ' το μαστίγιο: κι έχετε ακούσει πολύ συχνά άλλωστε τις κραυγές τους!>>
Μα είναι κι άλλοι πάλι, που τα <<πάθη τους έχουν καταλαγιάσει κι αυτό το αποκαλούν αρετή· κι από τη στιγμή που το μίσος κι η ζήλεια τους ξαπλώνουν να ξεκουραστούν, η δικαιοσύνη τους ζωηρεύει και τρίβει τα νυσταγμένα μάτια της.>>
 Είναι ακόμη κι άλλοι που έχουν πέσει πολύ χαμηλά: που οι διάβολοι τους, τους τράβηξαν χαμηλά. Μα όσο πιο πολύ βουλιάζουν, τόσο πιο φωτερο λάμπει το βλέμμα τους κι η επιθυμία τους για το Θεό τους. Αλίμονο, κι οι κραυγές τους το ίδιο έχουν φτάσει στ' αυτιά σας, ω ενάρετοι μου:<<Αυτό που δεν είμαι εγώ, αυτό είναι Θεός κι αρετή!>>
Κι είναι άλλοι που προχωρούν βαριά και τρεκλίζοντας, σαν κάρα που κουβαλούν αγκωνάρια απ' τη λοφοπλαγιά. Και μιλούν πολύ γι' αξιοπρέπεια κι αρετή, τα φρένα τους που τρίζουν τα λένε αρετή!

Κι υπάρχουν άλλοι που σαν ρολόγια του τοίχου κουρδίζουνται. Και λένε και ξαναλένε το τικ-τακ τους και θέλουν οι άνθρωποι ν' αποκαλούν αρετή αυτό το τικ-τακ!..
Αληθινά σας λέω όλο αυτό το βρίσκω πολύ διασκεδαστικό. Κάθε φορά που βλέπω τέτοια ρολόγια του τοίχου τα κουρντίζω με την κοροϊδία μου· κι άστα να κοάζουν τα τικ-τακ τους!
Κι υπάρχουν άλλοι που είναι περήφανοι για μια χούφτα δικαιοσύνης που διαθέτουν και που για χάρη της φτάνουν να παραβιάζουν το καθετί έτσι που ο κόσμος να πνίγεται κάτω απ' τη δικαιοσύνη τους.
Αλίμονο, πόσο αρρωστημένα αντηχεί αυτή  η λέξη <<αρετή>> στα στοματά τους! 
Κι όταν λένε:  
<<Είμαι δίκαιος>>, πάντα η φράση αυτή αντηχεί σαν: <<Θέλω εκδίκηση!>> .Θέλουν να βγάλουν τα μάτια των εχθρών τους με την ίδια την αρετή τους· κι εξυψώνουν τον εαυτό τους μόνο και μόνο για να ταπεινώσουν τους άλλους.
Και πάλι είναι κι αυτοί που κάθονται πάνω στο βούρκο τους και μιλούν έτσι μεσ' από τις καλαμιές: <<Αρετή,  σημαίνει να κάθεσαι ήσυχα στο βούρκο. Δεν δαγκάνουμε κανένα κι αποφεύγουμε όποιον θέλει να δαγκάσει, και για κάθε τι υποστηρίζουμε την άποψη που μας έχει δοθεί>>.
Και πάλι υπάρχουν αυτοί που τους αρέσει να σταματούν και να σκέφτονται:  
<<η Αρετή ειν' ένα είδος πόζας.>> Τα γόνατά  τους είναι φτιαγμένα για να προσεύχονται, και τα χέρια τους για να υψώνονται σε λατρεία μα η καρδιά τους δεν ξέρει τίποτα απ' όλα αυτά.
Και πάλι, υπάρχουν αυτοί που κρατούν σφιχτά μιαν αρετή και λένε: 
<<Η αρετή είναι αναγκαία>>,  αλλά βαθιά μέσα τους πιστεύουν ότι <<μόνο η αστυνομία είναι αναγκαία.>>
Κι είναι πάρα πολλοί εκείνοι που δε μπορούν να δουν τίποτα θείο στον άνθρωπο, χωρίς να το αποκαλέσουν αμέσως αρετή, και μ' αυτό τον τρόπο τους ειναι αδύνατο να δουν τη χυδαιότητα του από πολύ κοντά.  << Έτσι αποκαλούν αρετή την κακή τους όραση.>>
Και μερικοί θέλουν να << στηλωθούν και ν' ανεβούν ψηλά κι όλο αυτό τ' ονομάζουν αρετή τους· κι άλλοι, που θέλουν να πέσουν χαμηλά>> - κι αυτό πάλι αρετή το λένε. Και μ' αυτό τον τρόπο σχεδόν όλοι σταθερά πιστεύουν ότι μετέχουν στην αρετή· και το λιγότερο που κάνουν είναι να βεβαιώνουν ότι είναι ειδικοί στο <<Καλό>> και στο <<Κακό>>.
Όμως ο Ζαρατούστρας δεν ήρθε να πει σ' όλους αυτούς τους ψεύτες και τους τρελούς:
<<Τι ξέρετε εσείς από αρετή; Τι μπορείτε να ξέρετε από αρετή;>>
Όχι, ήρθε σε σας, φίλοι μου, που μπορεί να' χετε κουραστεί πια από τα παλιά λόγια που μάθατε από τους τρελούς και τους ψεύτες.
Που μπορεί να 'χετε βαρεθεί τις λέξεις:  <<ανταμοιβή>>, <<πληρωμή>>, <<τιμωρία>>, <<δίκαιη εκδίκηση>>.
Που μπορεί να 'χετε κουραστεί πια να λέτε:  <<Μια πράξη ειναι καλή όταν είναι αφιλόκερδη>>.
Αχ, φίλοι μου! 
Ο αληθινός εαυτός σας βρίσκεται στη δράση, όπως η μητέρα είναι μέσα στο παιδί της: ας είναι λοιπόν αυτή το αποκορύφωμα της αρετής σας!"

Φρίντριχ Νίτσε (Έτσι μίλησε ο Ζαρατουστρα) [Μ2, Για τους ενάρετους]