"Ευδαιμονία είναι όλα όσα μπορείς να προστατεύσεις.."

  "Ας δεχτούμε λοιπόν ότι η ευδαιμονία είναι η συνδυασμένη με την αρετή, ευτυχία, ή η αυτάρκεια στη ζωή,  ή η πιο ευχάριστη, συνδυασμένη με ασφάλεια, ζωή, ή η αφθονία κτημάτων και προσωπικού συνδυασμένη με την ικανότητα να τα προστατεύει και να τα χρησιμοποιεί: όλοι σχεδόν οι άνθρωποι συμφωνούν ότι η ευδαιμονία είναι ένα ή περισσότερα από αυτά τα πράγματα.
 Αν λοιπόν η ευδαιμονία είναι κάτι τέτοιο, δεν μπορεί παρά μέρη της να είναι η ευγένεια της καταγωγής, ο μεγάλος αριθμός φίλων, οι καλοί φίλοι, ο πλούτος, τα καλά παιδιά, τα πολλά παιδιά, τα καλά γηρατειά· επίσης τα σωματικά χαρίσματα (π.χ. υγεία, ομορφιά, δύναμη, παράστημα, αθλητικές επιδόσεις), το καλό όνομα, οι τιμές, η καλή τύχη, η αρετή [ή και τα μέρη της: φρόνηση, ανδρεία, δικαιοσύνη, εγκράτεια].
Πραγματικά, τότε μόνο θα μπορούσε κανείς να είναι απολύτως αυτάρκης, αν διέθετε και τα εσωτερικά και τα εξωτερικά αγαθά ― άλλα, βέβαια, πέρα από αυτά δεν υπάρχουν. «Εσωτερικά» αγαθά είναι όσα σχετίζονται με την ψυχή και το σώμα, ενώ «εξωτερικά» είναι η ευγένεια της καταγωγής, οι φίλοι, ο πλούτος, οι τιμές. Επιπλέον, θεωρούμε ότι καλό είναι να διαθέτει κανείς ικανότητες που του εξασφαλίζουν δύναμη, καθώς και καλή τύχη· γιατί τότε η ζωή είναι πράγματι απολύτως ασφαλής.
Ας δώσουμε λοιπόν τώρα με τον ίδιο τρόπο τον ορισμό του καθενός από αυτά.

    Ευγένεια καταγωγής στην περίπτωση ενός λαού ή μιας πόλης είναι οι πολίτες να είναι αυτόχθονες ή από πολύ παλιά εγκαταστημένοι σ' αυτόν τον τόπο· ακόμη οι πρώτοι ηγεμόνες τους να ήταν διακεκριμένοι άνδρες, από τους οποίους να γεννήθηκαν επίσης πολλοί διάσημοι για αξιοζήλευτα πράγματα άνδρες. Σε ένα άτομο η ευγένεια ξεκινάει είτε από την πλευρά του πατέρα είτε από την πλευρά της μητέρας, και πρέπει να υπάρχει γνησιότητα και από τις δύο πλευρές· επίσης, όπως στην περίπτωση της πόλης, οι παλαιότεροι πρόγονοι να είχαν διακριθεί στην αρετή, στον πλούτο ή σε κάτι άλλο από αυτά που τιμούν οι άνθρωποι, και ακόμη να προήλθαν από την ίδια γενιά πολλά επιφανή άτομα, άντρες και γυναίκες, νέοι και γέροι.
   Η ευτεκνία και η πολυτεκνία είναι ολοφάνερα πράγματα. Για την πόλη έχουν το νόημα μιας νεολαίας πολυάριθμης και καλής ― καλής σε ό,τι αφορά στα σωματικά προσόντα, π.χ. στο παράστημα, στην ομορφιά, στη δύναμη, στις αθλητικές επιδόσεις· ψυχικές αρετές του νέου είναι η εγκράτεια και η ανδρεία. Στο επίπεδο των ατόμων ευτεκνία και πολυτεκνία είναι να έχει κανείς πολλά αυτού του είδους δικά του παιδιά, αγόρια και κορίτσια.
   Για τα κορίτσια σωματικές αρετές είναι η ομορφιά και το παράστημα· ψυχικές αρετές είναι η εγκράτεια και η φιλεργία, δίχως δουλικότητα. Και στα δύο επίπεδα, των ατόμων και της πόλης, πρέπει να επιδιώκεται να υπάρχει η καθεμιά από τις ιδιότητες αυτές και στους άντρες και στις γυναίκες· γιατί όπου, στη Λακεδαίμονα π.χ., τα πράγματα τα σχετικά με τις γυναίκες είναι κατώτερης στάθμης, οι άνθρωποι αυτοί ευδαιμονούν μόνο κατά το ήμισυ.

   Στοιχεία πλούτου είναι τα πολλά χρήματα, τα πολλά ακίνητα, η κατοχή καλλιεργήσιμων εκτάσεων αξιοσημείωτων από την πλευρά του αριθμού, του μεγέθους και της ομορφιάς τους· επίσης η κατοχή δούλων και κοπαδιών αξιοσημείωτων από την πλευρά του αριθμού και της ομορφιάς τους ― και όλα αυτά να ανήκουν προσωπικά στο συγκεκριμένο άτομο, να είναι ασφαλή, να τα μεταχειρίζεται με τρόπο που ταιριάζει σε έναν ελεύθερο άνθρωπο και να είναι χρήσιμα. Χρήσιμα είναι κυρίως αυτά που αποδίδουν καρπούς, ενώ ταιριαστά σε έναν ελεύθερο άνθρωπο είναι αυτά που του προσφέρουν απόλαυση. Με το «αποδίδουν καρπούς» θέλω να πω: φέρνουν εισόδημα, ενώ με το «προσφέρουν απόλαυση» εννοώ αυτά από τα οποία τίποτε το αξιόλογο δεν έχει να κερδίσει κανείς πέρα από τη χρήση τους.
     Η ασφάλεια ορίζεται ως η κατοχή της περιουσίας σε τέτοιο τόπο και με τέτοιον τρόπο ώστε η χρήση της να είναι στα χέρια μόνο του κατόχου της. Όταν, πάλι, λέω «η περιουσία να ανήκει προσωπικά στο συγκεκριμένο άτομο», εννοώ ο κάτοχός της να έχει το δικαίωμα να την απαλλοτριώσει· με την «απαλλοτρίωση» εννοώ να χαρίσει την περιουσία του ή να την πουλήσει. Γενικά ο πλούτος συνίσταται πιο πολύ στη χρήση παρά στην κατοχή· γιατί πλούτος είναι η πραγμάτωση των δυνατοτήτων που προσφέρουν αυτού του είδους τα αγαθά, δηλαδή η χρήση τους.
    Το καλό όνομα συνίσταται στο να θεωρείται το άτομο αξιόλογο από όλους, ή το να έχει αυτό που όλοι οι άνθρωποι ή οι περισσότεροι ή οι καλοί ή οι φρόνιμοι επιθυμούν να έχουν.
    Οι τιμές που δέχεται κανείς είναι σημάδι του καλού ονόματος που έχει ότι κάνει το καλό. Τιμώνται κατά κύριο λόγο ―δικαίως― αυτοί που έχουν ήδη κάνει το καλό· τιμάται, ωστόσο, και αυτός που έχει τη δυνατότητα να το κάνει. Λέγοντας «κάνω το καλό» αναφερόμαστε είτε στην προσωπική ασφάλεια και σε όσα διασφαλίζουν τη ζωή, είτε στον πλούτο, είτε σε κάποιο άλλο αγαθό, που η απόκτησή του δεν είναι εύκολη ή εν γένει ή σ' έναν συγκεκριμένο τόπο ή σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή· πολλοί, πράγματι, κερδίζουν τιμές για ασήμαντες ευεργεσίες, η αιτία όμως είναι ο τόπος και η περίσταση.  Επιμέρους εκδηλώσεις τιμής είναι οι θυσίες, οι έμμετρες ή πεζές αναμνηστικές επιγραφές, τα προνόμια, οι παραχωρήσεις γης, οι πρωτοκαθεδρίες, οι δημόσιες ταφές, τα αγάλματα, η δημόσια σίτιση, οι βαρβαρικές συνήθειες όπως η προσκύνηση, η παραχώρηση θέσης, η παραχώρηση προτεραιότητας· τέλος τα δώρα που θεωρούνται πολύτιμα και τιμητικά στην κάθε επιμέρους κοινωνία. Πραγματικά, το δώρο είναι μια παροχή και την ίδια στιγμή σημάδι τιμής· αυτός είναι και ο λόγος που τα επιθυμούν και οι φίλοι των χρημάτων και οι φίλοι των τιμών· γιατί έχει μέσα του και για τους δύο αυτό που ο καθένας τους επιθυμεί: είναι ένα απόκτημα ―κάτι που το επιθυμούν οι φιλοχρήματοι― και μια τιμή ― κάτι που το επιθυμούν οι φίλοι των τιμών.
    Σωματικό χάρισμα είναι η υγεία, με το νόημα να μπορεί κανείς, δίχως να αρρωσταίνει, να χρησιμοποιεί το σώμα του· γιατί πολλοί είναι υγιείς με τον τρόπο που λένε πως ήταν ο Ηρόδικος, που όμως κανείς δεν θα τους καλοτύχιζε για την υγεία τους, αφού ήταν απαραίτητος όρος η αποχή από όλες ή από τις περισσότερες ανθρώπινες απολαύσεις.

   Η ομορφιά είναι κάτι το διαφορετικό από ηλικία σε ηλικία: Η ομορφιά του νέου συνίσταται στο να έχει το σώμα του ικανό για όλους τους κόπους, τόσο για τους κόπους των αγώνων δρόμου όσο και για τους κόπους των αθλημάτων που απαιτούν δύναμη και ορμή, και ακόμη να προσφέρει στα μάτια των άλλων την απόλαυση ενός ευχάριστου θεάματος (γι' αυτό και οι αθλητές του πένταθλου είναι πολύ όμορφοι, επειδή είναι από τη φύση τους εφοδιασμένοι με δύναμη και ταχύτητα).
Η ομορφιά του ώριμου άντρα συνίσταται στην αντοχή στις κακουχίες του πολέμου και μαζί στο να θεωρείται ευχάριστος στην όψη, εμπνέοντας όμως συγχρόνως και φόβο.
Η ομορφιά του γέρου συνίσταται στην ικανότητά του να αντέχει στους απαραίτητους κόπους δίχως να προκαλεί λύπες και στενοχώριες στον εαυτό του και στους άλλους, όντας απαλλαγμένος από καθετί δυσάρεστο που συνοδεύει τα γηρατειά.
Σωματική δύναμη είναι το να μπορεί κανείς να μετακινεί κάτι όπως θέλει: υποχρεωτικά το μετακινεί ή τραβώντας το ή σπρώχνοντάς το ή σηκώνοντάς το ψηλά ή πιέζοντάς το ή σφίγγοντάς το· επομένως σωματικά δυνατός είναι αυτός που μπορεί να κάνει ή όλα αυτά ή μερικά από αυτά. Εξαιρετικό παράστημα θα πει να ξεπερνάει κανείς τους πολλούς στο ύψος, στον όγκο και στο φάρδος, σε τέτοιο όμως βαθμό  ώστε οι κινήσεις του σώματος να μη γίνονται βραδύτερες από την υπερβολή αυτών των χαρακτηριστικών.
   Η ικανότητα του σώματος για αθλητικές επιδόσεις είναι ένας συνδυασμός μεγέθους και δύναμης (ο ταχύς είναι, στην πραγματικότητα, δυνατός): αυτός που μπορεί να εξακοντίζει με έναν ορισμένο τρόπο τα σκέλη του, να τα κουνάει γρήγορα και με μεγάλους διασκελισμούς, είναι καλός στο τρέξιμο· αυτός που μπορεί να σφίγγει και να συγκρατεί, είναι καλός στην πάλη· (25) αυτός που μπορεί να απωθεί με χτυπήματα, είναι καλός στην πυγμαχία· αυτός που μπορεί να κάνει και τα δύο αυτά, είναι καλός στο παγκράτιο, ενώ αυτός που μπορεί να τα κάνει όλα, είναι καλός στο πένταθλο.
   Καλά γηρατειά είναι αυτά που έρχονται με αργό ρυθμό, δίχως λύπες και στενοχώριες· δεν έχει πράγματι καλά γεράματα ούτε αυτός που γερνάει γρήγορα ούτε αυτός που γερνάει μεν σιγά σιγά, με λύπες όμως και με στενοχώριες. Το πράγμα εξαρτάται, επίσης, από τα σωματικά χαρίσματα και από την καλή τύχη· γιατί αν δεν είναι κανείς απαλλαγμένος από αρρώστιες και αν δεν είναι σωματικά δυνατός, δεν γίνεται να μην υποφέρει· και, πάλι, δίχως καλή τύχη δεν θα μπορέσει να ζήσει για πολλά χρόνια χωρίς τα βάσανα των γηρατειών. Πέρα όμως από την υγεία και τη σωματική δύναμη υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο που οδηγεί στη μακροβιότητα· πολλοί, πράγματι, είναι μακρόβιοι και δίχως να έχουν τα σωματικά αυτά χαρίσματα, η λεπτομερειακή όμως συζήτηση αυτού του θέματος δεν έχει αυτή τη στιγμή κανένα νόημα.

    Η πολυφιλία και η χρηστοφιλία εύκολα γίνονται αντιληπτές, αν ορισθεί ο φίλος: Φίλος είναι το πρόσωπο που εργάζεται για να εξασφαλίσει σε κάποιον άλλον ό,τι θεωρεί πως είναι καλό γι' αυτόν. Όποιος λοιπόν έχει πολλούς ανθρώπους που δείχνουν τέτοια διάθεση απέναντί του, αυτός είναι πολύφιλος· αν αυτοί είναι και χρηστοί άνθρωποι, τότε είναι χρηστόφιλος.
Καλή τύχη είναι να αποκτά κανείς και να έχει ή όλα ή τα πιο πολλά ή τα σημαντικότερα από τα αγαθά που οφείλονται στην τύχη. Η τύχη είναι αιτία μερικών αγαθών που μπορούν να παράγονται και από τις τέχνες, και πολλών όμως άλλων που δεν έχουν καμία σχέση με τις τέχνες, όπως π.χ. αυτών που η αρχή τους βρίσκεται στη φύση (δεν αποκλείεται, ωστόσο, η τύχη να είναι και αντίθετη προς τη φύση): αιτία της υγείας είναι η τέχνη,  της ομορφιάς και του παραστήματος η φύση. Γενικά στην τύχη οφείλονται τα αγαθά που προκαλούν τον φθόνο. Η τύχη είναι επίσης η αιτία αγαθών που είναι πέρα από κάθε λογική προσδοκία, όπως π.χ. όταν όλα τα αδέρφια είναι άσχημα και μόνο ένα είναι όμορφο, ή οι άλλοι δεν είδαν τον θησαυρό, ενώ αυτός τον βρήκε, ή αν το βέλος πέτυχε τον διπλανό του και όχι αυτόν,  ή αν κάποιος που σύχναζε σε ορισμένο μέρος ήταν ο μόνος που δεν πήγε εκεί, ενώ αυτοί που πήγαν εκεί για πρώτη φορά, βρήκαν τον θάνατο: όλα αυτά μοιάζουν να είναι παραδείγματα καλής τύχης.
Όσο για την αρετή, επειδή αυτή είναι ο στενότερα δεμένος με τις διάφορες μορφές επαίνου τόπος, θα δώσουμε τον ορισμό της, όταν θα μιλήσουμε για τον έπαινο".



Αριστοτέλης Ρητορική Βιβλίο Πρώτο-Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Δ. Λυπουρλής. Εκδόσεις Ζήτρος.