Αριστοτέλης: "Στενή φιλία υπάρχει μεταξύ λίγων ανθρώπων"

"Πρέπει να έχουμε όσο το δυνατό περισσότερους φίλους ή μήπως πρέπει να εφαρμόσουμε αυτό που λέγεται σωστά για εκείνους που συνδέονται με τα δεσμά της φιλοξενίας; «Δεν πρέπει να φιλοξενείς πολλούς μέσα στο σπίτι, όμως και αφιλόξενου τη φήμη να μη βγάλεις».
  Μήπως πρέπει να ισχύει κι εδώ αυτό που ισχύει και για τη φιλία; Ούτε δηλ. να μην έχουμε φίλους, ούτε να έχουμε πάρα πολλούς; Σχετικά με τους φίλους εκείνους, που έχουμε για λόγους συμφέροντος φαίνεται πως ταιριάζει πολύ το ρητό: (Ν' ανταποδίδει κανείς τις υπηρεσίες είναι κουραστικό κι η ζωή δεν διαρκεί πολύ. Γι' αυτό φίλοι περισσότεροι από όσους αρκούν για τη ζωή μας είναι περιττοί κι εμποδίζουν την άσκηση της αρετής. Επομένως δεν έχουμε την ανάγκη τέτοιων φίλων). Αλλά κι οι φίλοι για χάρη απόλαυσης πρέπει να είναι λίγοι, όπως για τα φαγητά είναι αρκετό λίγο μονάχα καρύκευμα. 

Όταν όμως πρόκειται για ενάρετους και ηθικούς ανθρώπους, πρέπει να έχει κανένας πολλούς φίλους, εφόσον αυτοί είναι πραγματικά ενάρετοι και ηθικοί,  ή πρέπει να περιορίσει τον αριθμό τους όπως φαίνεται στην πολιτεία; Γιατί η πολιτεία δεν αποτελείται από δέκα άτομα, ούτε από δέκα μυριάδες. Άλλωστε ο αριθμός δεν είναι δυνατό να ορισθεί ακριβώς στην προκειμένη περίπτωση. Αρκεί να δεχθούμε γενικά εκείνον που είναι λογικός ανάμεσα σε κάποια όρια.  Όσον αφορά τους φίλους, ο αριθμός των είναι περιορισμένος. Ίσως το ανώτατο όριο να καθοριζόταν σύμφωνα με τα πρόσωπα εκείνα με τα οποία θα ήταν δυνατό το συζείν (γιατί, όπως φαίνεται, η συμβίωση αυτή χαρακτηρίζει βασικά την αληθινή φιλία), αλλά το ότι είναι αδύνατο να συζεί κανένας με πολλούς ανθρώπους και να μοιράζεται ανάμεσά τους είναι φανερό. Εξάλλου οι πολλοί φίλοι πρέπει να είναι φίλοι κι ο ένας με τον άλλο, αν θέλουν να συζούν, πράγμα που όταν συζούν πολλά άτομα είναι δύσκολο. Γιατί είναι δύσκολο να χαίρεται κανείς και να λυπάται με πολλούς, επειδή μπορεί να συμβεί, ώστε με άλλους να αισθάνεται χαρά και με άλλους λύπη συγχρόνως.  

Ίσως, λοιπόν, να είναι καλό να μη ζητούμε πολλούς φίλους, αλλά μονάχα εκείνους που είναι αρκετοί για μιαν συμβίωση. Ακόμη φαίνεται αδύνατο να είναι κανείς στενός φίλος με πολλούς. Γι' αυτό δεν μπορεί κανείς να ερωτεύεται συγχρόνως πολλά πρόσωπα, επειδή ο έρωτας που θέλει να είναι κάποια φιλία, που φτάνει στον ύψιστο βαθμό απευθύνεται σ' ένα μονάχα πρόσωπο. Άρα, στενή φιλία μπορεί να υπάρχει μεταξύ λίγων ανθρώπων μονάχα. Έτσι είναι το πράγμα, όπως φαίνεται κι από την πρακτική ζωή. Είναι λίγοι εκείνοι που τους συνδέει φιλία που γεννιέται από την συναδελφοσύνη. Η εξυμνούμενη φιλία είναι αυτή που υπάρχει ανάμεσα σε δυο πρόσωπα. Όσοι έχουν πολλούς φίλους και συμπεριφέρονται φιλικά σε όλους, δεν είναι φίλοι με κανένα, εφόσον δεν πρόκειται για σχέσεις μονάχα συμπολιτών, και τους τέτοιους τους ονομάζουμε κόλακες. Μονάχα κατά την έννοια της φιλίας μεταξύ των συμπολιτών μπορεί να είναι με πολλά πρόσωπα φίλος, χωρίς να είναι κόλακας. 

Αλλά από την άποψη της αρετής και εφόσον αγαπά κανείς τους φίλους του για χάρη αυτών των ίδιων, φιλία δεν μπορεί να υπάρξει μεταξύ ανθρώπων πολλών και πρέπει να θεωρηθεί κανείς ευτυχής, αν έχει έστω και λίγους μονάχα τέτοιους φίλους."

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, 1168a28–1172a15, Μτφρ. Β. Μοσκόβης. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.