Translate

Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 2020

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΚΌΛΝΤΑ ΜΠΆΜΠΩ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΓΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΕΥΣΙΝΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ!


Οι φωτιές που ανάβονται αύριο βράδυ προπαραμονή Χριστουγέννων σε όλα τα χωριά της Μακεδονίας είναι ένα έθιμο που έρχεται με έμμεσο τρόπο από τα Ελευσίνια μυστήρια. Λέγεται εσφαλμένα και σκόπιμα πως οι λέξεις "κόλντα μπάμπω" αρχικά δόθηκαν από Σλάβους.
Μαζί με την επιβολή του χριστιανισμού και την βίαια παύση της ελληνικής θρησκείας, η πρόταση "Κόλιντε ή κόλντα", του εθίμου με τις φωτιές είναι στα "μακεδονίτικα"... ''σφάζουν γιαγιά'' .. από το σλαβικό ρήμα ''κόλιατι= σφάζω'' ως ανάμνηση δήθεν της σφαγής του Ηρώδη και παραμύθια της χαλιμάς! η παραπληροφόρηση σε όλο της το μεγαλείο... !
Αναζητώντας όμως τις ρίζες της πρότασης βλέπουμε πως σημαίνει: "ΚΑΛΩ ΤΗΝ ΓΙΑΓΙΑ - ΤΟ ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΓΙΑΓΙΑΣ" ή Τα κάλαντα της γιαγιάς.
Της βαυβώς, της γριάς των Ελευσίνιων που ήταν η μόνη που έκανε την Θεά Δήμητρα να γελάσει μετά την αρπαγή της Περσεφόνης, δείχνοντας το αιδοίο της!
ΚΌΛΝΤΑ ΜΠΆΜΠΩ λοιπόν. Ας δούμε όμως πως προκύπτουν ετυμολογικά οι συνδέσεις. Η λέξη ΜΠΑΜΠΩ είναι η λέξη ΒΑΥΒΩ (γιαγιά). Όπως ανέφερα η ΒΑΥΒΩ είναι κομμάτι των Ελευσίνιων.
Η λέξη ΚΑΛΑΝΤΑ έχει σαν πρώτο συνθετικό το ρήμα ΚΑΛΩ.
Άσματα τα οποία αναφέρονται - καλούν κάποιον συγκεκριμένο, συνήθως ήρωες και θεότητες.
Δεν μπορώ να φανταστώ να καλούν μια τυχαία μπάμπω (γιαγιά). Καθότι η Περσεφόνη είναι πλέον στον Άδη, δηλαδή η φύση παγώνει, κοιμάται και η μάνα γη (θεά Δήμητρα) θρηνεί, η παρουσία της βαυβώς, η μοναδική που μπορεί μες στον χειμώνα να απαλύνει και να ελαφρύνει την δυσκολία που αυτός επιφέρει, είναι απαραίτητη.
Αυτή καλείται αυτές τις μέρες. Η ΒΑΥΒΩ.
Και όλοι καταλαβαίνουμε γιατί μεταφράστηκε ως ΣΦΑΖΩ ΤΗΝ ΓΙΑΓΙΆ, μετά την βίαια παύση της πατρώας θρησκείας των Ελλήνων.
Η θέα Δήμητρα στις εννέα μέρες που θρηνούσε την αρπαγή γέλασε και έφαγε μόνο με την εμφάνιση της βαυβώς. Του Αριστοφάνη της μύησης!
Ποια ήταν όμως η ΒΑΥΒΩ; 
Ας πάμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι του μύθου και της ιστορίας μας.
Σύμφωνα με την ορφική διδασκαλία η θεά Δήμητρα έφθασε στην Ελευσίνα ψάχνοντας να βρει την Κόρη της.  Η θεά Δήμητρα αναζητούσε την Κόρη της εννιά μέρες και εννιά νύχτες χωρίς να τρώει και χωρίς να πίνει, φωνάζοντας συνεχώς το όνομά της. Την αναζητούσε μεταμορφωμένη σε γριά, με λυτά μαλλιά, κουρελιασμένη, βουβή και απαρηγόρητη, ζωντανή εικόνα του μητρικού σπαραγμού. Τη δέκατη ημέρα, κάθισε σε μια πέτρα που ονομάστηκε αγέλαστος, κοντά στο Καλλίχορον φρέαρ.
Σε αυτή τη φοβερή κατάσταση τη γεμάτη απέραντη θλίψη και πένθος βρήκαν την θεά οι τέσσερις παρθένες, η Καλλιδίκη, η Κλεισιδίκη, η Δημώ και η Καλλιθόη η μεγαλύτερη από τις κόρες του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού, την ώρα που πήγαιναν στο πηγάδι για να γεμίσουν με νερό τις χάλκινες υδρίες τους.
Οι νέες την οδήγησαν στα ανάκτορα, όπου, ο βασιλιάς Κελεός και η γυναίκα του Μετάνειρα (κατ’ άλλους Βαυβώ), την υποδέχτηκαν φιλόξενα, και την κάλεσαν να μείνει και να γίνει τροφός του Δημόφωντα του νεογέννητου πρίγκιπα. Λέγεται ότι μόλις μπήκε, ένα ουράνιο φως κάλυψε τα πάντα. και η βασίλισσα Μετάνειρα, γεμάτη δέος, σηκώθηκε και της παραχώρησε τον θρόνο της, πράγμα που η θεά όμως αρνήθηκε. 
Η πιο πιθανή όμως εκδοχή για το ποια ακριβώς ήτανε η Βαυβώ είναι η εξής:
Όταν λοιπόν βρέθηκε να φιλοξενείται η θεά Δήμητρα στο παλάτι εξακολουθούσε να μένει βουβή και απαρηγόρητη για τον χαμό της της Κόρης και επειδή την είδαν θλιμμένη της έδωσαν κυκεώνα που όμως εκείνη δεν το δέχτηκε.
Τότε η χωλή κόρη του Κελεού, η Ιάμβη (κατά μία άλλη εκδοχή θεράπαινα της Μετανείρας και Θυγατέρα του Πανός και της Ηχούς) για να απαλύνει την θλίψη της προσπάθησε να την παρηγορήσει με κωμικούς άσεμνους στίχους όμως η παραμάνα της, η γριά Βαυβώ, είναι αυτή που παρηγόρησε τη Δήμητρα και κατάφερε με τα αστεία της και τις άσεμνες χειρονομίες να την διασκεδάσει, να την κάνει να χαμογελάσει και να πιει τον κυκεώνα· που έθεσε τέρμα στη πολυήμερη αποχή της από την τροφή.
Και να ο τρόπος:
Κάθισε απέναντι από τη θεά με ανοιχτά πόδια, σήκωσε ψηλά το φόρεμά της και με άσεμνες χειρονομίες της έδειξε το άσχημο σώμα της και τα οπίσθια της και αναστέναξε σαν να κοιλοπονούσε.
Και απροσδόκητα από το αιδοίο της Βαυβούς προέβαλε ο Ίακχος ο οποίος γελούσε μέσα από την μήτρα της. Ο Ίακχος χαρακτηριζόταν το θεϊκό παιδί των Ελευσινίων Μυστηρίων και λέγεται, πως ήταν το παιδί της Περσεφόνης, που έπρεπε την έλευσή του να αναγγείλει ο τελετουργός ιερέας των μυστηρίων.
Αποτελεί την θεότητα που οδηγεί την πορεία των μυημένων προς τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Κατά μια άλλη εκδοχή ήταν γιος της θεάς Δήμητρας. Ο Ίακχος, μας οδηγεί και όχι αυθαίρετα, στο προσωνύμιο του θεού Διονύσου, στο όνομα Βάκχος, που συνηχούσε, όχι ασφαλώς τυχαία, στα δρώμενα της Δήμητρας.
Ίσως λοιπόν, το άρρητο και το κρυφό των τελουμένων Ελευσινίων Μυστηρίων ήταν το τι είδε ακριβώς, στη γυμνή μήτρα της Βαβούς η θεά Δήμητρα.
Τέλος, κατά άλλους, το τρίπτυχο Ιάμβη, Δήμητρα και Βαυβώ σχηματίζουν την γνωστή τριάδα, παρθένα, νύφη και γριά, γονιμικοί συμβολισμοί σχετικά με τα στάδια του σιταριού: σπόρος, άνθιση και θέρος.
Το όνομα Βαυβώ σημαίνει "μήτρα" από την λέξη βουβώνας που ο μεταξύ των μοιρών τόπος, δηλ. η βουβωνική χώρα.
Η Βαυβώ λοιπόν ήταν θηλυκή γονιμική θεότητα που το όνομα της παραπέμπει στο γυναικείο αιδοίο.
Κατά μία άλλη όμως εκδοχή προέρχεται από το βαυβώ «κοιμίζω, νανουρίζω», (βαΰ βαϋ-αρχ. προφορά bau bau), μίμηση του γαβγίσματος του σκύλου και εξ αυτού προκύπτει και το ρήμα βαυκαλίζω {βαυκάλισα, -τηκα, -μένος} = εξαπατώ ή καθησυχάζω κάποιον με ψεύτικες υποσχέσεις ή καλλιεργώντας μάταιες προσδοκίες.
Με την επίδραση των Ορφικών η Βαυβώ αντικαθιστά την Ιάμβη που είναι η προσωποποίηση του κωμικού στοιχείου στα Ελευσίνια μυστήρια και αλλάζει τον σοβαρό και μελαγχολικό χαρακτήρα που είχαν μέχρι τότε.
Τα τραγούδια που λέγονται έχουν σκωπτικό χαρακτήρα και είναι σε ιαμβικό μέτρο προς τιμή της Ιάμβης. Την έκτη μέρα των Ελευσίνιων μυστηρίων που ήταν αφιερωμένα στον Ίακχο, στη γέφυρα του ελευσίνιου ποταμού Κηφισού, οι πιστοί αντάλλασσαν μεταξύ τους αισχρολογίες και άσεμνα αστεία,χοντρόλογα και σκώμματα, που λέγονταν «γεφυρισμοί». σε απομίμηση των πρόστυχων πειραγμάτων της Βαυβούς- Ιάμβης.
Έτσι η Ιάμβη και Βαυβώ προσωποποιούν τα άσεμνα τραγούδια Ιαμβικού μέτρου που τραγουδιόταν για να ανακουφίσουν την συναισθηματική ένταση κατά την διάρκεια των Ελευσινίων Μυστηρίων. Η παράδοση αυτή δεν έχει χαθεί. Τα μυστήρια και οι τελετές έπαψαν βιαίως με τον ερχομό της θρησκείας της "αγάπης", όμως η φυλετική μνήμη έχει τον τελευταίο λόγο. Έτσι παραλλαγμένο και "κρυμμένο" το έθιμο της Βαυβούς και τα μηνύματά της ηχούν μέσα από τους αιώνες ως τις μέρες μας.
Κάθε χρόνο, στις 8 Ιανουαρίου, στις περιοχές του νομού Σερρών και της Θράκης πραγματοποιείται το έθιμο της "Μπάμπως" που είναι γιορτές γονιμότητας.
Σ' αυτό το έθιμο κυρίαρχο ρόλο έχουν οι γυναίκες, με τους άνδρες να παραμένουν στα σπίτια τους ή να παρακολουθούν από μακριά. Κατά την ημέρα αυτή, όλες οι παντρεμένες γυναίκες του χωριού, κάτω από τους ήχους μουσικών οργάνων μαζεύονται στην κεντρική πλατεία και από εκεί πορεύονται προς το σπίτι της μπάμπως (Βαυβώ) για να της προσφέρουν δώρα.
Μπάμπω λέγεται η γηραιότερη γυναίκα του χωριού, που εκτελούσε κατά το παρελθόν και χρέη μαμής. (σημ.Βαυβώ-γριά-γέννηση του Ίακχου). Στη συνέχεια, σχηματίζοντας πομπή, με σκωπτικά τραγούδια χορό και κρασί, την περιφέρουν στην πλατεία στολισμένη σαν νύφη.
Τα δρώμενα είναι ακατάλληλα για αντρικά αυτιά. Αν παρ' όλα αυτά τολμήσει κάποιος να πλησιάσει, τότε οι γυναίκες τον κυνηγούν, τον καταβρέχουν και προσπαθούν να του βγάλουν ένα ρούχο, το οποίο στη συνέχεια θα δημοπρατήσουν.
Μετά το πέρας της πομπής ακολουθεί γλέντι "κεκλεισμένων των θυρών", με σκωπτικά τραγούδια, παραδοσιακά εδέσματα και κρασί, μέχρι τελικής πτώσης!
Το έθιμο αυτό το έφεραν οι Θρακιώτισες από την Πέτρα της Ανατολικής Ρωμυλίας και το γιορτάζουν κάθε χρόνο από την εγκατάστασή τους στη Νέα Πέτρα Σερρών. Πολύ αργότερα διαδόθηκε και σε άλλα χωριά του Νομού Σερρών.
Σύμφωνα με τους λαογράφους, το έθιμο έχει ρίζες αρχαιοελληνικές και θυμίζει τα “Θεσμοφόρια” και περισσότερο τα “Αλώα”, που γίνονταν στην Αθήνα την ίδια εποχή. Με το πέρασμα των χρόνων διαπιστώνουμε πόσο σημαντική -και απαραίτητη- είναι η παρουσία της Βαυβούς έτσι που κυριάρχησε και σε άλλες εορτές εκτός των Ελευσινίων.
Οι γραπτές πηγές για έθιμα " παγανιστικά" είναι δύσκολο μερικές φορές να βρεθούν. Εκεί εμφανίζεται η Λαογραφία. Μια ερευνητική επιστήμη αρκετά υποτιμημένη. Τέτοια έθιμα, όπως οι μωμόγεροι , το αμίλητο νερό, οι κουδουνοφόροι, τα κοτζαμάνια, και πλήθος άλλων έρχονται από τα βάθη του χρόνου και της ελληνικής θρησκείας που κάποτε πρέσβευε όλες τις ελληνικές ψυχές.
Με το πέρασμα των αιώνων και την υποδούλωση, οι Έλληνες αλλάζανε τα ονόματα των τελετών- δρώμενων σε μια ύστατη προσπάθεια να μην χαθεί η σύνδεση με τους προγόνους.
Με τους Έλληνες θεούς.
Ένα πολύ ισχυρό στοιχείο ότι είναι προερχόμενα αυτά τα έθιμα από την αρχαία Ελλάδα είναι ότι οι περισσότεροι κληρικοί τα καταδικάζουν ως ειδωλολατρικά.
Σαν αύριο το βράδυ σε όλη η Μακεδονία θα άναβαν φωτιές!
Θα γιορτάζαμε τα ΚΟΛΝΤΑ ΜΠΆΜΠΩ.
Θα καλούσαμε την Βαυβώ των Ελευσινίων, έστω και εν αγνοία μας.
Όμως οι σκληροί καιροί που διανύουμε μας κλείσανε στα σπίτια και στους εαυτούς μας.
Είθε να αποθεωθεί ξανά η φύση. Η θεά Δήμητρα.
Είθε να γελάσει φέρνοντας τα δώρα της αυτή την φορά στις ψυχές μας.
Αύριο βράδυ καλούμε την Βαυβώ!
Είθε να ευτυχίσουμε!

Η έρευνα έγινε από την Γιώβη Βασιλική. 
Aναζητήστε το άρθρο με τον τίτλο: ΓΡΙΑ ΒΑΥΒΩ: Ο ΑΡΙΣΤΟΦΆΝΗΣ ΤΗΣ ΜΎΗΣΗΣ, στο μπλογκ μου mythiki-anazitisi.blogspot


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου