ΎΒΡΙΣ → ΑΤΗ → ΝΕΜΕΣΙΣ → ΤΙΣΙΣ

Όλοι μας έχουμε βρεθεί μπροστά σε αυτές τις έννοιες, έχουμε διαβάσει και γνωρίζουμε την σημασία τους. Το παραπάνω σχήμα είναι όλη η Ελλάδα, όλη η αλήθεια, η δύναμη των θεών της, η πληρωμή των ασεβών. Ας πάμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας μας.

Αποδίδοντας την αντίληψη σχετικά με την ύβρη και τις συνέπειές της, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στην αρχαιότερή της μορφή, με το σχήμα ὓβρις→ἂτη→νέμεσις→τίσις μπορούμε να πούμε ότι οι αρχαίοι πίστευαν πως μια «ὕβρις» συνήθως προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «ἄτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη α-νοησία, να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν», την οργή και εκδίκηση δηλαδή των θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλ. την τιμωρία και τη συντριβή/καταστροφή του. Από την κλασική εποχή και μετά, σε πολλές περιπτώσεις οι έννοιες Άτη, Δίκη και Νέμεσις φαίνεται να αποκτούν στη συνείδηση των ανθρώπων ισοδύναμη σημασία, αυτήν της θείας τιμωρίας.
Ας πάμε να μάθουμε.

◾ΥΒΡΙΣ
Η Ύβρις στην κλασική ελληνική ηθική και θρησκευτική σκέψη, η οίηση, η αλαζονεία, η οποία υποδηλώνει ασέβεια και περιφρόνηση του μέτρου και των ορίων που διέπουν τις ανθρώπινες πράξεις στο πλαίσιο της τάξης του σύμπαντος. Ο υβριστής διαταράσσοντας την τάξη του Σύμπαντος, εγγυητής της οποίας είναι ο Ζευς, προκαλεί πάντοτε τη μήνιν των θεών.
Η Νέμεσις και η Άτη, μοιραία θα επιφέρουν τη συντριβή του. Τούτο δηλώνεται σαφέστερα στην κλασική ελληνική τραγωδία, όπου η ύβρις είναι συνήθως το βασικό σφάλμα του τραγικού ήρωα.
◾ΑΤΗ
Η Άτη είναι η σύγχυση, ο παραλογισμός, η απερίσκεπτη παρόρμηση που προκαλείται από πλάνη, η τύφλωση που στέλνεται από τους θεούς, είναι η θεά της βλάβης και της απερίσκεπτης συμπεριφοράς,
◾ ΝΈΜΕΣΙΣ
Η Νέμεσις είναι αρχαιότατη θεότητα, που μαζί με την Τύχη, την Άτη, τη Θέμιδα, την Ειμαρμένη και τις Μοίρες προσωποποιεί την έννοια της δικαιοσύνης, της αποκατάστασης της τάξης (όπου και όταν αυτή διαταράσσεται) και της ανθρώπινης μοίρας.
Στην ομηρική ποίηση, η Νέμεσις δεν αναφέρεται ως θεά, αλλά ως εθιμική ανάγκη τιμωρίας των ασεβών.
Η Νέμεσις είναι μια από τις δυσκολότερες ως προς την ερμηνεία τους θεότητες του ελληνικού πανθέου. Το όνομά της (από το «νέμειν») δηλώνει αυτήν που παρέχει δώρα στους λατρευτές της.
Σημαίνει, όμως, και τη δίκαιη θεϊκή οργή που στρέφεται σε όποιους θνητούς καταπατήσουν την τάξη της φύσης και διέπραξαν ύβρη.
Όταν η Θέμις (δηλαδή η κοσμική τάξη) περιφρονείται, τότε επέρχεται η Νέμεσις (δηλαδή η τιμωρία των αλαζόνων). Η Νέμεσις εκφράζει, δηλαδή, μια αντίληψη γνήσια ελληνική.
Με το πρίσμα αυτό ερμηνεύτηκε η ήττα των Περσών στον Μαραθώνα: οι Πέρσες έφεραν μαζί τους ογκόλιθο παριανού μαρμάρου, για να στήσουν το τρόπαιό τους, σίγουροι για την τελική νίκη τους· γι’ αυτό τιμωρήθηκαν και ο ογκόλιθος αυτός χρησιμοποιήθηκε τελικά για το άγαλμα της Νεμέσεως στον Ραμνούντα […]
◾ ΤΙΣΙΣ
Η Τίσις είναι η απότιση, ανταπόδοση, εκδίκηση, η τελική συντριβή του ασεβούς. Η πληρωμή του, το τέλος του, ο κύκλος της ύβρης καθαρίζει με την τίση. Στον πληθυντικό, «Οροίτεα τίσιες μετήλθον» (όπου μπορεί να θεωρηθεί προσωποποιημένο, οι Εκδικήτριες, όπως οι Ερινύες), είναι η δύναμη εκδίκησης, η ανταπόδοση.

◾ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αλήθεια, υπάρχει κάποιος ανάμεσα μας που αυτοτιτλοφορείται Έλλην και που πιστεύει ότι το παραπάνω σχήμα αφορά μόνο τους εχθρούς του, τους άλλους, τους εχθρούς του έθνους και όχι και τον ίδιο;
Ας ελπίσουμε πως όχι.
Το παραπάνω σχήμα μας αφορά όλους.
Υβρίζουμε καθημερινά την ύπαρξη μας με επιλογές εναντιες στην ύπαρξη μας και τα δώρα των θεών.
Η δε Ατη, η σύγχυση και το θόλωμα του νου, συνδιαλέγεται μαζί μας καθημερινά μέσα από ανόητες και ασεβείς πράξεις και αποφάσεις. Η Νέμεσις θεωρώ πως ήρθε στις ζωές μας κάποιες φορές, όμως εμείς κλαφτηκαμε θεωρώντας πως οι θεοί μας αδίκησαν και πως η διανομή της στην ζωή μας δεν μας άξιζε.
Όταν δε συντριβηκαμε από την τίση, είπαμε πως πήραμε το μάθημα μας και πως θα αλλάξουμε ζωή. Το κάναμε;
Διδαχτηκαμε;
Αν όχι τότε θα πρέπει να ξαναζήσουμε το σχήμα: Υβρις, Ατη, Νέμεσις, Τίσις!

Γιώβη Βασιλική.

*Πληροφορίες σχετικά με το σχήμα αντλήθηκαν και αναδημοσιεύτηκαν ως έχουν από παλαιότερα άρθρα της μυθικής αναζήτησης, από την βικιπαίδεια και από άρθρα σχετικά με το θέμα.