Ο κίνδυνος καταστροφής του αρχαίου θεάτρου της Λεύκης

Καλυμμένο σχεδόν από την άμμο, σε μία από τις ωραιότερες παραλίες του μικρού νησιού, το θέατρο της αρχαίας Λεύκης, που δεν είναι άλλη από το σημερινό Κουφονήσι, απέναντι από την Κρήτη, μπορεί να αντιμετωπίζει πλέον τις φουρτούνες και τους αέρηδες με μεγαλύτερη αισιοδοξία...
Χάρη στη συνεργασία του Συλλόγου Σητείας «Ο Βιτσέντζος Κορνάρος» και της οργάνωσης «Διάζωμα» αρχίζει μια εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα το αρχαίο θέατρο ώστε να συγκεντρωθεί το ποσόν που απαιτείται για τη συντήρηση και τη διάσωσή του.

Σε απόσταση μόλις 3,6 μιλίων από την κρητική ακτή κοντά στο ακρωτήρι Γούδουρα βρίσκεται το νησάκι της Λεύκης, η οποία φαίνεται να πήρε το όνομά της από το λευκό ασβεστολιθικό της πέτρωμα που αντανακλούσε το φως του ήλιου - η σύγχρονη ονομασία πιθανόν να οφείλεται στις πολλές σπηλιές-κουφώματα που δημιουργούν ο αέρας και η θάλασσα στα μαλακά πετρώματα. Το θεατράκι, που χτίστηκε τον 2ο αι. μ.Χ. από τους Ρωμαίους στη βορειοδυτική ακτή του νησιού, είναι προσανατολισμένο προς τον Βορρά και σήμερα βρίσκεται σε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο.

Η χωρητικότητα του θεάτρου ήταν 1.000 θεατές. Το κοίλον έχει 12 σειρές εδωλίων και το σχήμα του είναι σχεδόν ημικυκλικό, ενώ η ορχήστρα είναι λίγο μεγαλύτερη από ημικύκλιο. Πλήρη διάταξη είχε εξάλλου το σκηνικό οικοδόμημα που διέθετε προσκήνιο, υποσκήνιο και πλάγια παρασκήνια. Οι θεατές εισέρχονταν στο θέατρο από τις δύο πλάγιες και θολωτές παρόδους. Σήμερα όμως τα ερείπια του θεάτρου βρίσκονται σε απόσταση μόλις 90 μ. από τη θάλασσα, η οποία, σε συνδυασμό με τις άλλες δυσμενείς για αρχαιότητες καιρικές συνθήκες, του έχει προκαλέσει μεγάλες καταστροφές.

Ησυχαστήριο μοναχών

Το θέατρο φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε περί τον 4ο αι. μ.Χ. με τη γενικότερη εξασθένηση της ρωμαϊκής δύναμης. Στις αρχές των βυζαντινών χρόνων όμως το νησί ήταν ησυχαστήριο μοναχών που χάραξαν στις σπηλιές του εικόνες και επιγραφές. Ηδη ωστόσο η Λεύκη είχε καταγράψει μακρά ιστορία με εκκίνηση από τη Μινωική Εποχή. Η αλιεία και η εξαγωγή πορφύρας από το θαλασσινό κοχύλι Murex brandaris - μια άλλη ονομασία το θέλει Νησί της Πορφύρας - αλλά και σφουγγαριών καθιστούσαν τη Λεύκη πολύτιμη για τους Μινωίτες. Αργότερα μάλιστα, στη Ρωμαϊκή Εποχή πλέον, οι κρητικές πόλεις Ιτανος, Πραισός και Ιεράπυτνα (αρχαία Ιεράπετρα) βρίσκονταν σε συνεχή διένεξη για την κατοχή της, όπως μαρτυρούν ενεπίγραφες πλάκες που έχουν βρεθεί στη Ζάκρο αλλά και στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας. Στο ίδιο θέμα αναφέρεται και μία ακόμη εγχάρακτη πλάκα που βρίσκεται στο καθολικό της Μονής Τοπλού. Τελικώς η διένεξη έληξε με την κατακύρωση της Λεύκης στην Ιτανο.

Περί τις 20.000 ευρώ απαιτούνται σήμερα για την αποκατάσταση αυτού του μνημείου, που για πρώτη φορά στα νεότερα χρόνια περιγράφεται από τον άγγλο περιηγητή Τ. Β. Spratt σε έκδοση του 1865, ενώ η ανασκαφή του έγινε από τον αρχαιολόγο Ν. Π. Παπαδάκη το 1976. Ως τώρα πάντως η τέως Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λασιθίου χρηματοδότησε γεωφυσική έρευνα για το θέατρο, η οποία ολοκληρώθηκε από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ Κρήτης. Το αμέσως επόμενο στάδιο είναι η σύνταξη μελέτης συντήρησης και ανάδειξης, για την οποία υπάρχει εθελοντική προσφορά από αρχιτέκτονες προκειμένου να συνεργαστούν με την ΚΔ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Να σημειωθεί ότι στο νησάκι έχουν εντοπισθεί, εκτός από το θέατρο, λουτρά, αποστραγγιστικά κανάλια και δεξαμενές, καθώς και ψηφιδωτά της ρωμαϊκής περιόδου, κατάλοιπα αρχαίου ναού αλλά και ίχνη οικισμού. Εχουν βρεθεί άλλωστε νομίσματα, κεραμική και βέβαια πολλά θαλασσινά όστρακα από τα οποία έβγαινε η πορφύρα. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που αιώνες τώρα αρχαιοδίφες και αρχαιοκάπηλοι έστηναν χορό στο νησί, χωρίς ωστόσο να γνωρίζει κανείς τι και πόσα αρχαία έχουν φύγει.

Σχετικά με τον «κουμπαρά» για τη διάσωση του θεάτρου, πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.diazoma.gr.

πηγή: Το Βήμα