"Ο δικός μου θεός είναι πράος και ειρηνικός"

 Ο "ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ" στον οποίο ανήκουν τα παρακάτω επιλεγμένα αποσπάσματα εκφωνήθηκε στους Ολυμπιακούς αγώνες, ίσως το 105 μχ. Πρόκειται για ελληνικό κήρυγμα. 
Ο Ζευς της Ολυμπίας, το περίφημο άγαλμα του Φειδία, ήταν το αντικείμενο της ομιλίας του Δίωνα: η δικαίωση της απεικόνισης του θεού με ανθρώπινη μορφή και η θρησκευτική αξία τέτοιων απεικονίσεων. Η ομιλία έχει χαρακτηριστεί ως μία από της σημαντικότερες στην ιστορία των αρχαίων θρησκειών, μια ομιλία που ξεχειλίζει από γνήσιο συναίσθημα.
Το απόσπασμα που ακολουθεί περιγράφει μια υποθετική απολογία του Φειδία για το άγαλμα του Ολυμπίου Διός (435 πχ). Για την ιστορία πρέπει να αναφερθεί ότι επρόκειτο για μία κολοσσιαία, καθήμενη μορφή του θεού Διός, περίπου 42 πόδια (13 μέτρα) ύψος,  τοποθετημένη μέσα στον ναό του Διός, στο Ιερόν της Ολυμπίας. Ήταν ένα από τα πιο μεγαλοπρεπή μνημεία που κατασκευάστηκαν στην αρχαιότητα, ενώ το κολοσσιαίο άγαλμα, συμπεριλαμβανόταν στα Επτά Θαύματα του κόσμου, μέχρι την τελική απώλεια και καταστροφή του κατά τον 5ο αιώνα μ.χ.

 "Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι θα ήταν καλύτερα να μην είχαν παρουσιάσει οι άνθρωποι ούτε αγάλματα ούτε εικόνες των θεών, μιας και πρέπει να προσβλέπουν μοναχά στα ουράνια. Αν και ο νοήμων άνθρωπος σέβεται όλα τα ουράνια σώματα-θεωρώντας ότι είναι μακάριοι θεοί, τους οποίους βλέπει από μακριά-, εντούτοις, εξαιτίας της φυσικής παρόρμησις τους προς το θεό, όλοι οι άνθρωποι έχουν μια ισχυρή επιθυμία να τιμούν και να λατρεύουν τον θεό από κοντά, να τον πλησιάζουν και να τον αγγίζουν με τρόπο που να τους πείθει, προσφέροντας του θυσίες και στέφανα. Όπως τα μικρά παιδιά που όταν αποχωριστούν τον πατέρα ή την μάνα νιώθουν φοβερή λαχτάρα και επιθυμία, και πολλές φορές μες στο όνειρό τους απλώνουν τα χέρια πως τους απόντες γονιούς τους, έτσι και οι άνθρωποι, εύλογα λατρεύουν τους θεούς λόγω της συγγένειας τους και των ευεργεσιών που δέχονται, και είναι πρόθυμοι να βρεθούν κοντά τους με κάθε τρόπο και να τους μιλήσουν. Τόσο, που ακόμα και πολλοί βάρβαροι, λόγω φτώχειας και έλλειψης καλλιτεχνικών μέσων, ονομάζουν θεούς τα βουνά. τα άγρια δέντρα και τις ακανόνιστες πέτρες- πράγματα που με κανέναν τρόπο δεν έχουν μορφή πιο κατάλληλη από την ανθρώπινη.
Και αν πάτε να με κατηγορήσετε για την ανθρώπινη μορφή, δεν θα προλάβετε, γιατί πρώτα θα πρέπει να θυμώσετε με τον Όμηρο. Εκείνος, βλέπετε, δεν αρκέστηκε να αναπαραστήσει μια μορφή παρόμοια με τούτο εδώ το άγαλμα, κάνοντας λόγο για την χαίτη του θεού, ακόμα και για το πηγούνι του-εκεί στην αρχή του ποιήματος, όπου λέει πως η Θέτιδα τον ικέτευε για την τιμή του παιδιού της.
Θα συμφωνήσεις, Όμηρε, εσύ ο σοφότερος των ποιητών, ο πρώτος στην δύναμη της  ποίησης και παλιότερος όλων, εσύ που πρώτος σχεδόν έδειξες στους 'Ελληνες πλήθος όμορφες εικόνες του μέγιστου θεού αλλά και όλων των άλλων, πότε γαλήνιες και πότε φοβερές και τρομερές. Μα ο δικός μου θεός είναι ολωσδιόλου πράος και ειρηνικός, καθώς ταιριάζει να είναι ο προστάτης μιας Ελλάδας αδιατάραχτης από διχόνοιες και επαναστάσεις. Τέτοιου θεού το άγαλμα αποφάσισα εγώ να στήσω, με την βοήθεια της τέχνης μου και της σοφής και ευγενούς πόλης των Ηλείων: δίνοντας όψη ήρεμη, μεγαλοπρεπή και άκακη στον Χορηγό της ζωής όλων των αγαθών, στον κοινό Πατέρα και Σωτήρα και Φύλακα των ανθρώπων- όσο βέβαια ήταν δυνατό για έναν θνητό να συλλάβει και να παραστήσει την θεία φύση.

Κοίταξε προσεκτικά, να δεις αν το άγαλμα δεν ταιριάζει με όλες τις προσωνυμίες του θεού. Από τους θεούς μόνο ο Δίας επονομάζεται Πατήρ και Βασιλεύς, Πολιεύς, Ομόγνιος και Φίλιος Και Εταίρειος αλλά και Ικέσιος, Ξένιος και Επικάρπιος και μύριες άλλες ονομασίες που όλες δείχνουν την καλοσύνη του:  
Βασιλέας ονομάστηκε για την κυριαρχία και την δύναμή του.
Πατήρ, νομίζω, για  την φροντίδα προς τους ανθρώπους και την πραότητα.
Πολιεύς, γιατί προστατεύει τον νόμο και πολεμά για το κοινό όφελος.
Ομόγνιος για τους δεσμούς συγγένειας που ενώνουν θεούς και ανθρώπους.
Φίλιος και Εταίρειος, γιατί ενώνει όλους τους ανθρώπους γιατί θέλει όλοι να είναι φίλοι μεταξύ τους και κανείς να μην είναι εχθρός και αντίπαλος με κανέναν.
Ικέσιος επειδή ακούει και σπλαχνίζεται εκείνους που του απευθύνουν προσευχές.
Φύξιος, γιατί προφέρει καταφύγιο από τα κακά.
Ξένιος, γιατί δεν πρέπει να αδιαφορούμε για τους ξένους ούτε να βλέπουμε ως αλλότριο κανέναν άνθρωπο και τέλος
Κτήσιος και Επικάρπιος, επειδή αυτός είναι η αιτία της καρποφορίας και αυτός χαρίζει πλούτο και δύναμη.
Και στον βαθμό που ήταν δυνατό να τα αποδώσω όλα αυτά χωρίς την χρήση του λόγου, μήπως δεν φάνηκα επαρκής από την σκοπιά της τέχνης μου; Η δυνατή και μεγαλοπρεπής όψη του θέλει να μας δείξει ότι είναι κυρίαρχος και βασιλιάς. Το πράο και φιλικό ύφος, την πατρική του φροντίδα. Η μεγαλοπρέπεια και η αυστηρότητα, το ότι είναι προστάτης των Πόλεων και του Νόμου. Η ίδια ανθρώπινη μορφή του-ήδη παλιό σύμβολο-, δηλώνει την συγγένεια μεταξύ ανθρώπων και θεών. Η φιλάνθρωπη και καλοσυνάτη και γεμάτη πραότητα μορφή του, το ότι είναι θεός της φιλίας, προστάτης των ικετών, προστάτης των ξένων και των φυγάδων. Ενώ η απλότητα και η μεγαλοφροσύνη που φανερώνει η όψη του, προσιδιάζουν σε έναν θεό προστάτη της περιουσίας και της καρποφορίας, γιατί στα αλήθεια ο θεός μοιάζει σαν να προσφέρει  και να χαρίζει αγαθά.
Αυτά τα χαρακτηριστικά όσο περνούσε από το χέρι μου τα απεικόνισα, μιας και δεν μπορούσα να τα κατονομάσω".
Δίωνας ο Χρυσόστομος-Αποσπάσματα από το βιβλίο "Η αποστολή της Ελλάδας" του R. Livingstone

Φειδίας