"Η παιδεία είναι η τέχνη της περιστροφής προς το αγαθό"

  "-Πρέπει λοιπόν, είπα, εάν αυτά είναι αληθινά, εμείς να καταλήξουμε στο εξής συμπέρασμα, ότι η παιδεία δεν είναι τέτοια που την παρουσιάζουν μερικοί που την έχουν επάγγελμα. Ισχυρίζονται δε αυτοί, όπως νομίζω, ότι ενώ δεν υπάρχει επιστήμη μέσα στην ψυχή, την βάζουν αυτοί, σαν να βάζουν σε τυφλά μάτια όραση...

- Το ισχυρίζονται βέβαια, είπε.
- Η συζήτηση όμως που κάνουμε τώρα, είπα εγώ, μας δίνει να εννοήσουμε ότι, την δύναμη που ο καθένας έχει μέσα στην ψυχή του και το όργανο με το οποίο ο καθένας αποκτά την γνώση, σαν να ήταν μάτι που δεν μπορεί με άλλον τρόπο παρά μονάχα με όλο το σώμα να στραφεί από το σκοτάδι στο φως, έτσι ακριβώς πρέπει να την περιστρέψουμε με όλην την ψυχή από τα φθαρτά πράγματα, εώς ότου γίνει ικανή να υπομένει στο να βλέπει το ον και την φωτεινότατη περιοχή του όντος. Αυτό λέμε εμείς πως είναι το αγαθό, δεν είναι έτσι;
- Ναι.
- Ώστε η παιδεία, είπα εγώ, θα είναι τέχνη της περιστροφής του οργάνου αυτού, κατά ποιον τρόπο θα μεταστραφεί ευκολότερα και ωφελιμότερα, όχι για να δημιουργήσει την όραση σε αυτό το όργανο αλλά για να βρει τον κατάλληλο τρόπο της περιστροφής του οργάνου, που έχει μεν την όραση, αλλά είναι γυρισμένο σε όχι ορθή κατεύθυνση και δεν βλέπει προς τα εκεί που έπρεπε να βλέπει.
- Έτσι φαίνεται, είπε.
- Οι άλλες αρετές λοιπόν, που ονομάζονται αρετές της ψυχής, είναι σχεδόν παρόμοιες με τις αρετές του σώματος. Γιατί πραγματικώς, ενώ στην αρχή δεν υπάρχουν ύστερα αποκτώνται με την συνήθεια και την εξάσκηση. Η αρετή όμως της φρονήσεως, καθώς φαίνεται, έχει πολύ περισσότερο θεϊκή προέλευση σε σχέση με κάθε άλλο πράγμα. Δεν χάνει ποτέ την δύναμη της, ανάλογα δε προς την περιστροφή της γίνεται χρήσιμο και ωφέλιμο ή τουναντίον άχρηστο και βλαβερό.
Ή δεν έχεις ακόμα καταλάβει πόσο η μικρή ψυχή εκείνων που ονομάζονται πονηροί αλλά και σοφοί, διαπεραστικότατα και οξυδερκέστατα βλέπει τα πράγματα που την ενδιαφέρουν, γιατί δεν έχει ελαττωματική την όραση της, αλλά είναι αναγκασμένη να εξυπηρετεί την κακία, ώστε όσο οξυδερκέστερα βλέπει τόσο περισσότερα κακά εκτελεί;
- Βεβαιότατα, είπε.
- Ας προσέξουμε όμως και αυτό, είπα εγώ. Εάν από μία ψυχή τέτοιου χαρακτήρος εκόπτοντο από τον καιρό ακόμα της παιδικής ηλικίας, οι συγγενείς με την γέννηση της όγκοι, <έμφυτες κακίες>, που μοιάζουν με μολύβδινα σφαιρίδια και είναι προσκολλημένοι σε αυτή, και με την βοήθεια της πολυφαγίας, της γαστριμαργίας και άλλων παρομοίων ταπεινών απολαύσεων στρέφουν την όραση της ψυχής προς τα κάτω, εάν, λοιπόν, απαλλαγεί η ψυχή από αυτούς τους όγκους και επιστρέψει πάλι στην αλήθεια, τότε η ίδια εκείνη ψυχή των ίδιων εκείνων ανθρώπων θα έβλεπε την αλήθεια με πολύ μεγάλη οξυδέρκεια, όπως βλέπει και τώρα όσα την ενδιαφέρουν."

Πλάτωνος Πολιτεία, βιβλίο Ζ