ΟΙ ΠΡΟΚΟΠΤΟΝΤΕΣ

Στην πορεία μας προς την Ιθάκη, σε αυτό το πανανθρώπινο αλλά και επώδυνο ταξίδι, όλοι μας θα βιώσουμε την κάθοδο στον Άδη. Η εξόντωση του φαύλου και Κέρβερου εαυτού μας είναι καθημερινός αγώνας από τον οποίο συνήθως βγαίνουμε ηττημένοι. Όμως, όποιοι ανοίξουν την θύρα του ελληνικού καύσωνα, αυτού της φιλοσοφίας και της ελληνικής λατρείας, γνωρίζουν πως δεν υπάρχει γυρισμός πίσω στον ασεβή, φθονερό, αισχρό και φαύλο εαυτό τους. Επιδίδονται σε μια αέναη προσπάθεια κατάκτησης της αρετής που θα τους οδηγήσει στην ηθική τελειοποίηση, αποφεύγοντας καθετί εφήμερο και οτιδήποτε μπορεί να σταθεί εμπόδιο στον δρόμο προς την αρετή.
Οι στωικοί έχουν μια πολύ ωραία λέξη για όλους αυτούς: ΟΙ ΠΡΟΚΟΠΤΟΝΤΕΣ.
Ο Σενέκας, με τη διορατική του ματιά, εντοπίζει μέσα στην κοινωνία και μια ομάδα ανθρώπων που βρίσκονται στον δρόμο προς την αρετή, χωρίς ωστόσο να την έχουν ακόμη κατακτήσει: είναι οι «προκόπτοντες»
Ο δρόμος αυτός, όπως υποστηρίζει ο Σενέκας απαιτεί διαλογισμό και αυτοπειθαρχία, εν αντιθέσει με τη ζωή κάποιου που περιφέρεται άσκοπα.
Από έλλειψη σταθερότητας και ισορροπίας χαρακτηρίζονται όσοι καταναλώνουν την ενέργειά τους και σπαταλούν τον χρόνο τους σε ανούσιες πράξεις, που μόνο αναστάτωση τους προξενούν.
Προκόπτοντες λοιπόν είναι αυτοί που έχουν τη βούληση να γίνουν σοφοί και καταβάλλουν προσπάθεια γι’ αυτό.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν παραμένουν φαύλοι.
Είναι φαύλοι, επειδή δεν πράττουν πάντοτε και σε κάθε περίσταση σύμφωνα με τη φύση τους, τον πραγματικό εαυτό τους, αλλά παραμένουν προσκολλημένοι σε προκαταλήψεις, σε ανεπεξέργαστες κρίσεις, και γι’ αυτό υποφέρουν από τη φαυλότητά τους.
Αυτές τις φορές, που υποκύπτουν στα πάθη τους, είναι και οι φορές που νιώθουν πως το ταξίδι προς την Ιθάκη είναι ατελείωτο και πως η Κίρκη τους έχει κοιμήσει στην λάγνα αγκαλιά της για ακόμη μια φορά.
Οι ενάρετοι άνθρωποι είναι σε συνεχή εξέλιξη και πρόοδο, αγωνίζονται καθημερινά να αντισταθούν στους πειρασμούς που επιτάσσει η δύναμη και η φαινομενική εξουσία του ανθρώπου πάνω στα πράγματα.
Ο Σενέκας ισχυρίζεται ότι οι «προκόπτοντες» ταυτίζονται εξολοκλήρου με τους κακούς και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν μια ενδιάμεση κατηγορία ανάμεσα στον σοφό και τους κακούς ανθρώπους.
Οι Στωικοί αντιμετώπιζαν όλους τους ανθρώπους ως φαύλους, με την έννοια ότι δεν έχουν εξασφαλίσει σταθερότητα και συνέπεια στην εφαρμογή του λόγου στη ζωή τους.
Ο Σενέκας επισημαίνει ότι οι Στωικοί ονομάζουν τους ανθρώπους φαύλους, όχι επειδή ο καθένας έχει τα χαρακτηριστικά της φαυλότητας «σε μεγάλο ή αξιοσημείωτο βαθμό, αλλά επειδή είναι ικανός να τα έχει. Και τα έχει ακόμη κι αν δεν είναι εμφανή». ∆ηλαδή, οι άνθρωποι είναι πάντοτε και σταθερά φαύλοι για τους Στωικούς, και γίνονται προκόπτοντες όσο μειώνουν τις φαυλότητές τους.
Κάπου εδώ τελειώνει η αναφορά στην λέξη προκόπτοντες που χαρακτηρίζει πολλούς από εμάς. Από όλους εμάς που γνωρίζουμε πως η φθορά μας είναι βέβαιη όσο κυλιόμαστε στις λάσπες των φθονερων σκέψεων και λόγων μας.
Πως στο τέλος αυτού του κύκλου, όταν έρθει η στιγμή να περάσουμε στο ταμείο, θα πρέπει να πληρώσουμε με ότι πολυτιμότερο: Με τα χαμένα φτερά της ψυχής μας.
Για ακόμη μια φορά.

Γιώβη Βασιλική