Νήτη, Μέση και Υπάτη: Οι Απολλώνιες Μούσες

 Οι Απολλώνιες  Μούσες ήσαν τρεις κόρες του θεού Απόλλωνα και ονομάζονται Κηφισώ, Απολλωνίς και Βορυσθένις ή Νήτη, Μέση και Υπάτη (Πλούταρχου Συμπόσιο 9.14) και ελατρεύοντο στο μαντείο των Δελφών. 
Ο Απόλλωνας ήταν ο ηγέτης τους (Απόλλων Μουσηγέτης). Οι τελευταίες ονομασίες αντιπροσώπευαν την χαμηλή, μέση και υψηλή κλίμακα των χορδών της λύρας.

Στην αρχαία ελληνική μουσική γινόταν χρήση ονομάτων για τον προσδιορισμό των φθόγγων.
Τόσο ο όρος Υπάτη, όσο και οι όροι νήτη και μέση που αναφέρονται παραπάνω, προέρχονται από το πεδίο της αρχαίας μουσικής θεωρίας. 
Επίσης ο όρος μούσα χρησιμοποιείται συχνά σήμερα για να δείξει ότι κάποιος (συνήθως κάποια) εμπνέει κάποιον. 
Ο Παυσανίας αναφέρει τρεις Μούσες, τη Μελέτη, τη Μνήμη, και την Άοιδή, http://mythiki-anazitisi.blogspot.gr/2013/10/blog-post_8889.html αλλά στους Δελφούς αυτές τις τρείς τις λέγανε Νήτη, Μέση, Υπάτη από τις τρεις χορδές της λύρας. 
Οι θεότητες αυτές είναι γεννημένες καθαρά από το ίδιο το Ελληνικό πνεύμα. Ήτανε εκείνες που γοήτευαν την ψυχή του Διός και αντιπροσώπευαν το "καλόν" των αρχαίων. Καμιά φορά ευνοούσαν τους θνητούς και τους κάνανε καλλιτέχνες. 
Ο Πίνδαρος, λέει, κοιμότανε στην ύπαιθρο και στείλανε μέλισσες και φτιάξανε στο στόμα του μία κηρήθρα αόρατη και ο Πίνδαρος έγινε μελίρρυτος..
Ο Πλάτωνας επίσης στην ψυχή διακρίνει 3 μέρη το λογιστικό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό, γιαυτό και αναγνωρίζει 3 αρετές την σοφία, την ανδρεία και την σωφροσύνη.
Τις τρεις αυτές αρετές της παραλληλίζει με τις τρεις χορδές της λύρας,την Υπάτη την Μέση και την Νήτη. 
Οι ονομασίες σχετίζονται με τον τρόπο με τον οποίο κρατούσαν τη λύρα και πρέπει να προέρχονται από ένα τρόπο λαβής του οργάνου, όπου η χαμηλότερη τονικά χορδή (= Υπάτη) είναι η κοντινότερη στο σώμα. 
Κι αυτό διότι, όπως αναφέρει ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός ,οι ηλικιωμένοι συνήθιζαν να ονομάζουν τον πρώτο ύπατων και τον τελευταίο νέατον.
Αρχικά τα ονόματα αυτά δόθηκαν στις χορδές της λύρας σύμφωνα με τη θέση τους στο όργανο· όταν η λέξη χορδή έγινε, με τη συνεχή και πρακτική χρήση, συνώνυμη του φθόγγου, τα ονόματα χρησιμοποιούνταν χωρίς διάκριση τόσο για τις χορδές, όσο και για τους αντίστοιχους φθόγγους.
 Τον 6ο αι. αι. π.Χ. ο Πυθαγόρας πρόσθεσε μια όγδοη χορδή ανάμεσα στη μέση και την παράμεση, σχηματίζοντας έτσι μια οκτάφθογγη αρμονία από δύο διαζευγμένα τετράχορδα (μι-ρε-ντο-σι και λα-σολ-φα-μι ή μι-φα-σολ-λα και σι-ντο-ρε-μι).
 Από τον 5ο αι. π.Χ. εξάλλου, παράλληλα με την κυρίαρχη επτάχορδη λύρα, χρησιμοποιούνταν λύρες εννεάχορδες, εφεύρεση του Πρόφραστου ή Θεόφραστου από την Πιερία δεκάχορδες, εφεύρεση του Ιστιαίου από την Κολοφώνα, ενδεκάχορδες εφεύρεση του Τιμόθεου από τη Μίλητο, και δωδεκάχορδες, εφεύρεση επίσης του Τιμόθεου ή του διθυραμβοποιού Μελανιππίδη από τη Μήλο (5ος αι. π.Χ.).  

 Υπάτη λοιπόν είναι ο υψηλότερος φθόγγος, ο οποίος παράγεται από τη χορδή με το χαμηλότερο τονικό ύψος.Η Υπάτη, ακριβώς το αντίθετο με τη νήτη, αλλά κατά παρόμοια αντιστοιχία, ενώ σήμαινε την πιο ψηλή χορδή, στην πραγματικότητα ήταν η χαμηλότερη, γιατί η αντίστοιχη χορδή ήταν τοποθετημένη στο άλλο άκρο, το πιο μακρινό από τον εκτελεστή·
 Νήτη ενώ σήμαινε την έσχατη χορδή, ήταν στην πραγματικότητα η ψηλότερη χορδή· αυτό οφείλεται στη θέση της χορδής νήτη, που ήταν τοποθετημένη στο πλησιέστερο σημείο από τον εκτελεστή· πρβ. Αριστείδης είναι η υψηλότερη χορδή, η οποία παράγει το χαμηλότερο φθόγγο. 
Η νήτη λεγόταν συνημμένη ή συνηθέστερα νήτη συνημμένων, όταν από ένα σύστημα δύο τετράχορδων ο τελευταίος φθόγγος του ενός ήταν ο αρχικός φθόγγος του άλλου. Αντίθετα νήτη διαζευγμένων έχουμε όταν στο σύστημα των δύο τετράχορδων ο πρώτος φθόγγος του ενός ήταν κατά ένα τόνο βαρύτερος από τον τελευταίο φθόγγο του άλλου.
 Μέση, η κεντρική νότα·
Από τον 6ο αι. π.Χ., όταν η επτάχορδη λύρα έγινε οκτάχορδη, τα ονόματα
(προσηγορικές) ήταν τα ακόλουθα:
νήτη, νεάτη (=χαμηλότατη), η ψηλότερη νότα·  
παρανήτη, η αμέσως πιο κάτω από τη νήτη· 
τρίτη, η τρίτη από πάνω προς τα κάτω·  
παραμέση, η πλαϊνή της μέσης προς τα πάνω·  
μέση, η κεντρική νότα· 
λιχανός, η χορδή που παιζόταν με το λιχανό, το δείκτη·  
παρυπάτη, η πλαϊνή της υπάτης προς τα πάνω·  
Υπάτη (=υψίστη), η πιο χαμηλή νότα. 

Ο Νικόμαχος λέει ότι κατ' αναλογία με τον πλανήτη Κρόνο, που είναι ο πιο ψηλός και πιο απομακρυσμένος από μας πλανήτης, ο πιο χαμηλός ήχος στη δια πασών ονομάστηκε υπάτη, γιατί ύπατον είναι το πιο ψηλό. 

Κατά τον ίδιο τρόπο η Σελήνη, που είναι ο πιο χαμηλός και πλησιέστερος πλανήτης στη Γη, ο πιο ψηλός ήχος πήρε το όνομα νήτη, που σημαίνει χαμηλότατος. 

Μερικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι το αντιφατικό φαινόμενο στους δύο αυτούς όρους (υπάτη, νήτη) οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι, καθώς λέει ο Αριστείδης, οι αρχαίοι συνήθιζαν να ονομάζουν τον πρώτο ύπατων (τον πιο ψηλό) και τον πιο μακρινό νέατον (χαμηλότατο). 

Ο Kurt Sachs (Hist. 135) υποστηρίζει ότι "η νήτη ή χαμηλή χορδή κατά τρόπο εκπληκτικό προσδιορίζει την πιο ψηλή νότα στην ελληνική μουσική, όχι γιατί είναι η πιο χαμηλή όταν η λύρα κρατιέται στην κανονική, πλαγιαστή θέση, αλλά γιατί η Ανατολή αποκαλεί ψηλούς φθόγγους τους χαμηλούς και χαμηλούς φθόγγους τους ψηλούς".